Κανένας δεν μπορεί να περιγράψει την Κρήτη με λίγα λόγια. Κανένας δεν μπορεί να περιγράψει την Κρήτη με ένα επεισόδιο. Απλώς, αν παραθέσει τα στοιχεία που τη συγκροτούν, την ιστορία, τη μυθολογία, τους μύθους τους ανθρώπους, τη φύση, του παίρνει μια ζωή να τα ανακαλύψει. Γιατί μόλις πιάσει μια περιοχή, ερωτεύεται τη γνώση, τη μαγεία και τις χιλιάδες ιστορίες. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι στα τρία επεισόδια της σειράς «Ελλάδα από το Α ως το Ω», αφιερωμένα στην Κρήτη, παρελαύνει ο αφρός της σύγχρονης ελληνικής σκέψης, δεκάδες άνθρωποι που έχουν σκύψει επάνω στο μυστηριώδες και ανεξερεύνητο για πάντα νησί.
Δεν είναι τυχαίο ότι η Κρήτη αρπάζει στην αγκαλιά της όποιον φτάνει στα μέρη της, τον μαγεύει και τον κρατά σε όλη του τη ζωή δέσμιο της γοητείας του. Συμβαίνει και το αντίθετο, αλλά πάλι σε έναν έρωτα δεσμώτη καταλήγει. Οι Κρητικοί όπου και να πάνε, γυρνάνε πάντα στον τόπο τους, είναι συνδεδεμένοι με τον τόπο τους με ένα τρόπο σχεδόν ερωτικό και ακατανόητο για άλλους.
Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο νησί της Ελλάδας και το πέμπτο σε έκταση μεγαλύτερο της Μεσογείου, μετά τη Σικελία, τη Σαρδηνία, την Κύπρο και την Κορσική. Οι μύθοι είναι μεγάλοι και πολλοί, για έναν τόπο που κατοικείται από την παλαιολιθική εποχή, με ιστορία ανθρώπων 10 χιλιάδων χρόνων. Γι’ αυτό και η Κρήτη εμφανίζει ξεχωριστή θέση στην ελληνική μυθολογία και πρωταγωνιστεί στον ελληνικό πολιτισμό από τις απαρχές του. Ο Δίας, ο πατέρας Θεών και ανθρώπων, κατά την αρχαία ελληνική μυθολογία, γεννήθηκε στο Δικταίο Άντρο.
Η προέλευση της λέξης Κρήτη δεν έχει καθορισθεί με βεβαιότητα. Υπάρχουν διάφορες αντικρουόμενες ετυμολογίες, κατά τις οποίες μία από τις Εσπερίδες ονομαζόταν Κρήτη, όπως Κρήτη ονομαζόταν και η σύζυγος του βασιλιά Μίνωα, καθώς και μία από τις νύμφες που παντρεύτηκε ο Δίας Άμμων. Επίσης, ο Κρης, γιος του Δία και της νύμφης Ίδας, θεωρείται να έχει δώσει το όνομά του στην Κρήτη, ειδικά αφού το υψηλότερο βουνό του νησιού φέρει το όνομα της μητέρας του.
Και από εκείνη τη φορά που ενώθηκε κάτω από έναν αειθαλή πλάτανο με την Ευρώπη, η ροή της ιστορίας της εμπλουτίζεται με σχέσεις και εικόνες, ευρήματα που ξεκλειδώνουν μια μακρά παράδοση, πλούτο, κέντρα εξουσίας και πλούτου. Το «διαβάζουμε» σήμερα στις εικόνες, στα ανάκτορα, της Μινωικής εποχής. Μια εποχή που ήρθε στο φως τον 19ο αιώνα και έφερε στο φως άλλες μάχες. Αυτές των αρχαιολόγων, που ποθούσαν όσο κανένας άλλος να σκύψουν επάνω στα αριστουργήματα της τέχνης που ήρθαν στο φως. Αριστουργήματα και ρίζα μιας σύγχρονης δημιουργίας που επηρεάζει τους μεγάλους καλλιτέχνες του κόσμου και του 20ού αιώνα, τον Πικάσο, τον Νταλί, τον Ματίς.
Η ιστορία διασχίζει τους αιώνες μέσα στη ζωή των κατοίκων, τα μονοπάτια της αρχαίας πόλης είναι μέσα στην καθημερινότητα των κατοίκων των Χανίων και ιδιαιτερότητες όπως αυτές του κρητικού πολιτισμού δεν υπάρχουν. « Δεν υπάρχει καμία άλλη περιοχή στην Ελλάδα, ούτε καν η Αθήνα, που να μπορούμε να τη μελετήσουμε χρησιμοποιώντας γραπτά μνημεία από την 3η χιλιετία π.Χ. μέχρι σήμερα», λέει ο ιστορικός και καθηγητής στο παγκοσμίου φήμης Institute for Advanced Study του Πρίνστον, Άγγελος Χανιώτης.
Η Κρήτη συνεχίζει να υφαίνει τους μύθους της στα μοναστήρια, στην περίφημη και θρυλική Μονή Αρκαδίου, στους μύθους και τους θρύλους της βυζαντινής εποχής και του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Όμως αν η Κρήτη είναι συνδεδεμένη με τους μύθους, του θρύλους, τις παραδόσεις και τις ιστορίες, άλλο τόσο είναι συνδεδεμένη με την άσβεστη φλόγα της επιθυμίας για ελευθερία. Η Κρήτη είναι ένας συνεχής αγώνας για την ελευθερία, αυτό λένε πολλοί από τους ομιλητές στα επεισόδια της σειράς «Ελλάδα από το Α ως το Ω» για την Κρήτη.
Η λέξη ελευθερία πολλά καθόρισε στο έργο των λογοτεχνών και των ζωγράφων, των ερευνητών και των φιλοσόφων. Και καθώς το νησί, σαν πολύτιμο αντικείμενο στην καρδιά του Κρητικού πελάγους, πολλοί πόθησαν να το αποκτήσουν, οι Κρητικοί έχουν αγωνιστεί ουκ ολίγες φορές για την ελευθερία τους, το πνεύμα της ανεξαρτησίας που τους διακρίνει ακόμα και σήμερα. Από τους Τουρκοκρητικούς μέχρι τη γερμανική Κατοχή, η Κρήτη, όχι αδίκως, ονομάστηκε ηρωική για την αντίσταση και την επαναστατική της πνοή. Για τη μάχη για την ελευθερία της Κρήτης μίλησαν όλοι, τέκνα της ή όχι. Από τη Μάρω Δούκα μέχρι τον Νίκο Καζαντζάκη. Μίλησαν λογοτεχνικά, για να μη ξεχαστούν ποτέ οι καταστροφές που έγιναν, για να μην σκεπάσει ποτέ η λήθη τους αγώνες και τα ματωμένα χώματα. Και αν η Κρήτη μπορεί να είναι υπερήφανη για τα πνευματικά της τέκνα, σκύβει το κεφάλι στον Νίκο Καζαντζάκη, τον πιο Κρητικό από τους Κρητικούς, που έφερε την Κρήτη σε πρώτο πλάνο σε όλο τον κόσμο, στη σύγχρονη εποχή της λογοτεχνίας.
Από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα, η λίστα των κρητικών που έβαλαν τη σφραγίδα τους στην ελληνική δημιουργία είναι τεράστια. Το νησί που γέννησε τον Ερωτόκριτο και την Ερωφίλη του Κορνάρου, τον Βενιζέλο και τον Μάνο Χατζιδάκι, τις μαντινάδες και τον Νίκο Ξυλούρη, αντικατοπτρίζει με μοναδικό τρόπο το πνεύμα των ανθρώπων της με τον ήχο της λύρας να ακούγεται και τον ήχο από τις μπαλωθιές, τις βεντέτες και την κρητική λεβεντιά, λέξεις και εικόνες που σφραγίζουν τον χαρακτήρα του νησιού.
Πολλοί λένε ότι η Κρήτη δεν είναι απλώς ένα νησί, είναι μια μικρή ήπειρος. Το πιο ποικιλόμορφο μέρος της χώρας μας. Πολύ πριν κατοικήσουν οι άνθρωποι, πριν εκατομμύρια χρόνια, έφτασαν εκεί νάνοι ελέφαντες, ιπποπόταμοι και ελάφια, σε δάση που σώζονται μέχρι σήμερα. Οι απόκρημνες ακτές, τα ψηλά βουνά, οι ερημικές εκτάσεις, τα δεκάδες φαράγγια και χαράδρες, οι απάτητες παραλίες – όλη αυτή η εναλλαγή τοπίου κρύβει περιβαλλοντικά μυστικά και αναδεικνύει την γεωμορφολογία της Κρήτης σε νούμερο ένα παράγοντα για να την επισκεφτεί κανείς σήμερα.
«Μέσα σε 5 ώρες οδικής διαδρομής, έρχεσαι σε επαφή με τελείως διαφορετικά τοπία. Δάση με καστανιές, ερημικές εκτάσεις, βουνά που φτάνουν τα 2000 μέτρα ύψος, περιοχές που καλύπτονται με πάγο. Έχουμε μια πλήρη γκάμα από διαφορετικά τοπία που μπορεί να τα απαντήσει κανείς σε μια ολόκληρη ήπειρο», λέει η Jennifer Moody, η Αμερικανίδα αρχαιολόγος που έχει εγκατασταθεί σχεδόν μόνιμα στην Κρήτη.
Η Κρήτη έχει περισσότερα ενδημικά φυτά από όσα έχει η Βρετανία, 170 είδη, μεταξύ των οποίων βότανα με σχεδόν μαγικές ιδιότητες και θεραπευτική δράση. Η ιατρική άλλωστε, όπως και πολλές από τις επιστήμες, «ανθίζουν» ακόμα και σήμερα στην Κρήτη, που υπερηφανεύεται και δικαίως για τα επιστημονικά της επιτεύγματα και τις έρευνες στα πανεπιστήμιά της.
Αλλά πέρα από την τέχνη, τα γράμματα τις επιστήμες, τη φύση, το φαράγγι της Σαμαριάς, το φοινικόδασος του Βάι και της Πρέβελης, τη Σπιναλόγκα, τις παραλίες του Λυβικού πελάγους, τα ψηλά βουνά και τις απόκρημνες ακτές, η Κρήτη είναι η μάνα γη, ένας ευλογημένος τόπος για τα προϊόντα της. Λάδι και κρασί και χόρτα από την Κρήτη κάνουν το τραπέζι που στρώνεται αιώνες τώρα στον τόπο αυτό, υπόδειγμα μιας διατροφής που πολλοί ζήλεψαν. Η γη αυτή παράγει σχεδόν όσα χρειάζεται για να θρέψει τον πληθυσμό της. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι όσοι φτάνουν στην Κρήτη, από την πρώτη κιόλας φορά, από τους περιηγητές του μεσαίωνα μέχρι τους σύγχρονους τουρίστες, σκέφτονται ότι πολύ θα ήθελαν να κατοικήσουν σε αυτό τον τόπο. Και πολλοί τα κατάφεραν. Να ζήσουν μέσα σε ένα τοπίο και μια φύση που η ίδια η ιερότητά της καθορίζει τη ζωή και τις πράξεις, το λόγο και τα έργα των κατοίκων της.
Πηγή: elculture.gr
Κείμενο: Αργυρώ Μποζώνη