Τον δικαστικό δρόμο έχουν επιλέξει εργαζόμενοι του Δημοτικού Γηροκομείου Χανίων και ο Σύλλογος Εργαζομένων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση Ν. Χανίων προκειμένου να μην τοποθετηθούν κάμερες στους χώρους του Ιδρύματος, ασκώντας, παράλληλα, έντονη κριτική στη Διεύθυνση του Ιδρύματος, όχι μόνο για τη συγκεκριμένη επιλογή, αλλά γενικότερα για τη στάση της!
Σε πρώτη φάση, 14 εργαζόμενοι και ο Σύλλογος κατέθεσαν αίτημα προσωρινής διαταγής για να σταματήσουν οι εργασίες τοποθέτησης, ζητώντας «να διαταχθεί η παύση εργασιών παράνομης εγκατάστασης καμερών στους χώρους του Δημοτικού Γηροκομείου και, επικουρικά, σε περίπτωση που έχει ήδη ολοκληρωθεί η τοποθέτηση, η απενεργοποίηση, η αφαίρεση και η απομάκρυνση του συνόλου των καμερών».
Το αίτημα, ωστόσο, απορρίφθηκε από το Μονομελές Πρωτοδικείο Χανίων, στις 3 Ιανουαρίου 2017. Παράλληλα, η Πρωτοδίκης όρισε για τις 21 Μαρτίου 2017 τη δικάσιμο για τα ασφαλιστικά μέτρα που έχουν καταθέσει για το ίδιο θέμα οι εργαζόμενοι.
Η πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση Ν. Χανίων, Αθηνά Γιαννουλάκη, μιλώντας στο HANIA.news, επεσήμανε ότι «η αίτηση προσωρινής διαταγής απορρίφθηκε με την αιτιολογία ότι οι τρύπες που κάνουν στο Γηροκομείο δεν είναι για κάμερες, άρα δεν υφίσταται το έκτακτο της προσωρινής διαταγής. Ο Διευθυντής δεσμεύτηκε ότι οι συγκεκριμένες εργασίες δεν είναι για τις κάμερες και γι’ αυτό υπήρξε αυτή η απόφαση», πρόσθεσε η κα Γιαννουλάκη.
Οι 14 εργαζόμενοι και ο Σύλλογος Εργαζομένων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση Ν. Χανίων σημείωναν, μεταξύ πολλών άλλων, στην αίτηση ασφαλιστικών μέτρων ότι «τον Οκτώβριο του 2015 είχε φημολογηθεί ότι θα τοποθετηθούν κάμερες σε κάποιους χώρους του Δημοτικού Γηροκομείου. Επικοινωνήσαμε με τη Διεύθυνση του Ιδρύματος, αλλά επειδή αντιμετωπιστήκαμε πολύ εχθρικά θέσαμε ερώτημα στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για τη νομιμότητα της τοποθέτησης συστήματος βιντεοσκόπησης στον εργασιακό χώρο…».
ΕΓΓΡΑΦΟ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΥΣ
Υπενθυμίζεται ότι στις 8 Νοεμβρίου 2016 ο Σύλλογος Εργαζομένων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση Νομού Χανίων απέστειλε σχετικό έγγραφο για το συγκεκριμένο ζήτημα προς το Δημοτικό Γηροκομείο Χανίων, τον δήμαρχο Χανίων Τάσο Βάμβουκα, τον αντιδήμαρχο και πρόεδρο του Ιδρύματος Γιώργο Κουκλάκη, τους επικεφαλής των δημοτικών παρατάξεων και το Διοικητικό Συμβούλιο του Δημοτικού Γηροκομείου Χανίων.
Στο έγγραφό του, ο Σύλλογος τόνιζε τα εξής:«Επανερχόμενοι στο θέμα των καμερών που προτίθεστε να τοποθετήσετε στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του Δημοτικού Γηροκομείου Χανίων, εκφράζουμε εκ νέου τις αντιρρήσεις μας με τη μεθόδευση αυτή της καταγραφής της ιδιωτικής ζωής των φιλοξενούμενων ηλικιωμένων που στην πλειοψηφία τους έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας και της καταγραφής – παρακολούθησης των εργαζομένων.
Παρακαλούμε να μας ενημερώσετε άμεσα, και οπωσδήποτε πριν προβείτε σε οποιαδήποτε ενέργεια για την τοποθέτηση καμερών, αν έχετε λάβει άδεια από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Α.Π.Δ.Π.Χ.) και σε περίπτωση που πράγματι έχετε λάβει τέτοια άδεια, να μας δοθεί αντίγραφο αυτής. Επισυνάπτουμε την απάντηση της Α.Π.Δ.Π.Χ., (με αρ. πρωτ. 5332-1/9-11-2015) σε σχετικό ερώτημα του Δημοτικού Γηροκομείου».
Η ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
Στο έγγραφό της προς το Δημοτικό Γηροκομείο Χανίων, υπόψιν του διευθυντή Γιώργου Γωνιωτάκη, σημειώνονται τα εξής:
«ΘΕΜΑ: Ερώτημα σχετικά με σύστημα βιντεοεπιτήρησης σε γηροκομείο
Σχετικό: Το υπ’ αριθμ. πρωτ. 1265/19-10-2015 (της Αρχής Γ/ΕΙΣ/5332/19-10-2015) έγγραφό σας, όπως συμπληρώθηκε με το υπ’ αριθμ. πρωτ. της Αρχής Γ/ΕΙΣ/5581/29-10-2015 έγγραφο
Σε απάντηση του ανωτέρω σχετικού ερωτήματος για τις προϋποθέσεις νόμιμης εγκατάστασης συστήματος βιντεοεπιτήρησης στο Δημοτικό Γηροκομείο Χανίων, σας γνωρίζουμε τα εξής:
Το ζήτημα της χρήσης συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για τον σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών, καθώς και για τον ειδικότερο σκοπό της παροχής υπηρεσιών υγείας, ρυθμίζεται στην υπ’ αριθ. 1/2011 Οδηγία της Αρχής (διαθέσιμη στον διαδικτυακό της τόπο www.dpa.gr).
Σύμφωνα με το άρθρο 5 της ανωτέρω Οδηγίας, που αναφέρεται στην εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας, η νομιμότητα της επεξεργασίας εξετάζεται στο πλαίσιο του σκοπού που επιδιώκει ο υπεύθυνος επεξεργασίας και σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, η οποία επιβάλλει τα συστήματα βιντεοεπιτήρησης να είναι πρόσφορα και αναγκαία σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό, ο οποίος θα πρέπει να μη δύναται να επιτευχθεί με ηπιότερα μέσα (άρθρο 4 του ν. 2472/1997). Η προσφορότητα και η αναγκαιότητα της βιντεοεπιτήρησης εκτιμάται με βάση τον κίνδυνο που ο υπεύθυνος επεξεργασίας θέλει να αντιμετωπίσει σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό.
Επιπλέον, τα σημεία εγκατάστασης των καμερών και ο τρόπος λήψης των δεδομένων πρέπει να προσδιορίζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε τα δεδομένα που συλλέγονται να μην είναι περισσότερα από όσα είναι απολύτως αναγκαία για την εκπλήρωση του σκοπού της επεξεργασίας και να μη θίγονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των προσώπων που ευρίσκονται στο χώρο που επιτηρείται.
Η αρχή της αναλογικότητας εξειδικεύεται στο άρθρο 6. Πιο συγκεκριμένα, στην παράγραφο 1 αυτού του άρθρου αναφέρεται ότι κατά την επιτήρηση της περιμέτρου κτιρίων με σκοπό την ασφάλεια προσώπων ή/και αγαθών (π.χ. προστασία της ιδιοκτησίας από φθορές), απαγορεύεται η λήψη εικόνας από παράπλευρες οδούς και πεζοδρόμια, καθώς ενυπάρχει ο κίνδυνος παρακολούθησης των περαστικών. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μια τέτοια λήψη μπορεί να επιτρέπεται μόνο εφόσον πρόκειται για χώρο με αυξημένες ανάγκες ασφαλείας, οι οποίες προσδιορίζονται (α) είτε λόγω της «φύσεως» του χώρου (π.χ. κρατικά κτίρια, μεγάλα ξενοδοχεία) (β) είτε επειδή πρόκειται για χώρο όπου έχουν προηγηθεί επικίνδυνες επιθέσεις κατά της ζωής και της περιουσίας και υπάρχουν πλέον δικαιολογημένες υπόνοιες ότι ενδέχεται να πραγματοποιηθούν και άλλες, (π.χ. μηχανήματα αυτόματης συναλλαγής των τραπεζών – ΑΤΜ, χώροι εισόδου – εξόδου ξενοδοχείων). Στις περιπτώσεις αυτές η λήψη πρέπει να περιορίζεται στον απολύτως απαραίτητο παράπλευρο χώρο (π.χ. η τοποθέτηση καμερών στα ΑΤΜ πραγματοποιείται έτσι ώστε να λαμβάνεται εικόνα μόνο από το χώρο εγκατάστασης του μηχανήματος και το χώρο που βρίσκεται ο εκάστοτε χρήστης).
Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 7 της ως άνω Οδηγίας, απαγορεύεται, καταρχήν, η επιτήρηση στους χώρους εργασίας. Το σύστημα βιντεοεπιτήρησης σε χώρους εργασίας δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την επιτήρηση των εργαζομένων εντός των χώρων αυτών, εκτός από ειδικές εξαιρετικές περιπτώσεις όπου αυτό δικαιολογείται από τη φύση και τις συνθήκες εργασίας και είναι απαραίτητο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων ή την προστασία κρίσιμων χώρων εργασίας (π.χ. στρατιωτικά εργοστάσια, τράπεζες, εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου). Σε κάθε περίπτωση, τα δεδομένα που συλλέγονται μέσω συστήματος βιντεοεπιτήρησης δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν ως αποκλειστικά κριτήρια για την αξιολόγηση της συμπεριφοράς και της αποδοτικότητας των εργαζομένων.
Σύμφωνα με το άρθρο 20 παρ. 1 της Οδηγίας, που έχει εφαρμογή για τον σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών, η λειτουργία συστήματος βιντεοεπιτήρησης σε νοσοκομεία, κλινικές, ιατρεία και λοιπούς χώρους όπου παρέχονται υπηρεσίες υγείας και οι οποίοι ενδεχομένως να προσιδιάζουν με τους -χώρους του Γηροκομείου Χανίων, πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στα σημεία εισόδου και εξόδου και στους χώρους ταμείων ή κρίσιμων εγκαταστάσεων (πχ ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις, αποθήκες ιατροφαρμακευτικού υλικού κλπ) όπου, κατ’ αρχήν, δεν μπορεί να έχει πρόσβαση ένας επισκέπτης ή ασθενής. Οι κάμερες δεν επιτρέπεται σε καμία περίπτωση να ελέγχουν την κίνηση στις αίθουσες αναμονής, τα κυλικεία και τους χώρους εστίασης, τους διαδρόμους, τους θαλάμους ασθενών, τους θαλάμους εξέτασης ή ιατρικών επεμβάσεων, τις τουαλέτες και τα λουτρά, » τά γραφεία ιατρών και τους χώρους εργασίας του λοιπού ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με το άρθρο 20 παρ. 2 της ίδιας Οδηγίας, εγκατάσταση συστημάτων βιντοεπιτήρησης με σκοπό την παροχή υπηρεσιών υγείας, όπως π.χ. η επιτήρηση βαριά ψυχικά ή νοητικά ασθενούς που μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην υγεία του ή σε τρίτους, ή η επιτήρηση ασθενών σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, μπορεί να πραγματοποιείται υπό τις προϋποθέσεις που ορίζονται στην εν λόγω Οδηγία. Πιο συγκεκριμένα, ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει:
α. Να έχει λάβει την άδεια της Αρχής για την επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων με σκοπό την παροχή υπηρεσιών υγείας. Στην άδεια αυτή πρέπει να περιλαμβάνονται και τα δεδομένα που λαμβάνονται από το σύστημα βιντεοεπιτήρησης.
β. Η εγκατάσταση των καμερών να περιορίζεται αποκλειστικά στους χώρους όπου αυτό είναι απαραίτητο για την προστασία της ζωής και της υγείας των ασθενών.
γ. Η ανάγκη χρήσης καμερών για το σκοπό της παροχής υπηρεσιών υγείας πρέπει να τεκμηριώνεται από επιτροπή αποτελούμενη από αρμόδιο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, η οποία θα αποφασίσει για τους χώρους τοποθέτησης των καμερών και την εμβέλεια τους. Η σχετική απόφαση πρέπει να αναθεωρείται τακτικά και όχι αργότερα από ένα έτος.
δ. Η μονάδα ελέγχου του κυκλώματος να εγκαθίσταται σε απομονωμένο χώρο, πρόσβαση στον οποίο θα μπορούν να έχουν μόνο τα εξουσιοδοτημένα πρόσωπα του ιατρικού/νοσηλευτικού προσωπικού που ασχολούνται με την παρακολούθηση των ασθενών. Σε περίπτωση που ο ίδιος φορέας χρησιμοποιεί σύστημα βιντεοεπιτήρησης και για σκοπούς προστασίας προσώπων ή αγαθών, οι μονάδες ελέγχου πρέπει να είναι διαχωρισμένες.
ε. Εκτός των πινακίδων που ενημερώνουν σχετικά με τη λειτουργία του συστήματος βιντεοεπιτήρησης πρέπει να παρέχεται και ξεχωριστή έγγραφη ενημέρωση στους νόμιμους πληρεξούσιους ή στους δικαστικούς συμπαραστάτες ή στους ασκούντες τη γονική μέριμνα των συγκεκριμένων ασθενών σχετικά με τη λειτουργία του συστήματος και τους λόγους τήρησης των δεδομένων.
στ. Καταγραφή των δεδομένων επιτρέπεται το πολύ για σαράντα οκτώ (48) ώρες με σκοπό τη διερεύνηση συμβάντων υγείας από αρμόδιο ιατρικό προσωπικό.
ζ. Σε περίπτωση που συγκεκριμένα δεδομένα που έχουν καταγραφεί για τον σκοπό παροχής υπηρεσιών υγείας απαιτείται να χρησιμοποιηθούν περαιτέρω για σκοπούς επιστημονικής έρευνας, είναι δυνατή η αποθήκευση τους σε ξεχωριστό αρχείο αφού ανωνυμοποιηθούν (π.χ. με θόλωση του προσώπου του ασθενούς). Στην περίπτωση αυτή απαιτείται (α) έγκριση της αρμόδιας επιστημονικής επιτροπής του νοσοκομείου και (β) προηγούμενη συγκατάθεση του ασθενούς ή του νομίμου εκπροσώπου του.
Σημειώνεται ότι η συλλογή και επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων, είτε μέσω της τήρησης αρχείου, μηχανογραφημένου ή μη, είτε μέσω συστήματος βιντεοεπιτήρησης, όπως αναλύεται ανωτέρω για την περίπτωση της παροχής υπηρεσιών υγείας, επιτρέπεται σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 2 ν. 2472/1997 ύστερα από άδεια της Αρχής. Για την έκδοση της εν λόγω άδειας απαιτείται η υποβολή γνωστοποίησης τήρησης αρχείου με ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα (εν προκειμένω δεδομένα υγείας) κάνοντας χρήση του Εντύπου 1, του Εντύπου 2 και του παραρτήματος του Εντύπου 2.
Στην περίπτωση του Γηροκομείου Χανίων, στο βαθμό που, όπως αναφέρεται στο ανωτέρω σχετικό έγγραφο, φιλοξενούνται και νοσηλεύονται ανοϊκοί ηλικιωμένοι, και το σύστημα βιντεοεπιτήρησης θα διασφαλίσει μεταξύ άλλων την υγεία αυτών, σκοπός εγκατάστασης του συστήματος βιντεοεπιτήρησης, εκτός από την προστασία προσώπων και αγαθών, είναι και η παροχή υπηρεσιών υγείας, ή άλλος σκοπός παραπλήσιος που θα μπορούσε να ενταχθεί, αναλογικά, ως ειδικότερος σκοπός στον σκοπό της παροχής υπηρεσιών υγείας.
Συνεπώς ως προς αυτόν τον σκοπό, θα τυγχάνει εφαρμογής η παρ. 2 του άρθρου 20 της υπ’ αριθ. 1/2011 Οδηγίας της Αρχής, όπως αναλύεται ανωτέρω.
Γενικότερα, πρέπει επίσης να πληρούνται και οι λοιπές γενικότερες προϋποθέσεις νομιμότητας της Οδηγίας, οι οποίες μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν τις εξής υποχρεώσεις του υπευθύνου επεξεργασίας:
1. Να γνωστοποιήσει το σύστημα στην Αρχή, σύμφωνα με το άρθρο 6 του ν. 2472/1997 πριν από την έναρξη της επεξεργασίας (σας παραπέμπουμε σχετικά και στο άρθρο 10 της προαναφερθείσας Οδηγίας).
2. Να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλεια της επεξεργασίας (βλέπε άρθρο 11 της ανωτέρω Οδηγίας).
3. Να ενημερώνει με ευδιάκριτες πινακίδες ότι ο χώρος βιντεοσκοπείται (βλέπε άρθρο 12 της ανωτέρω Οδηγίας).
Τέλος, σας ενημερώνουμε ότι σε ό, τι αφορά στην ειδικότερη υποχρέωση ενημέρωσης των εργαζομένων στο Γηροκομείο Χανίων, στην υπ’ αριθ. 115/2001 Οδηγία της Αρχής (διαθέσιμη επίσης στο διαδικτυακό της τόπο) αναφέρονται τα κάτωθι: «Όπως επιτάσσεται και από την υποχρέωση ενημέρωσης που έχει εισαγάγει ο νομοθέτης με το άρθρο 11 του Ν. 2472/97, οι εργαζόμενοι πρέπει να ενημερώνονται για την εισαγωγή και χρήση μεθόδων ελέγχου και παρακολούθησης και ιδίως για τον σκοπό για τον οποίο απαιτούνται τα δεδομένα που συλλέγονται με τη χρήση αυτών των μεθόδων, τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά των μεθόδων, τα πρόσωπα στα οποία τα δεδομένα αυτά διαβιβάζονται ή ενδέχεται να διαβιβαστούν και τα δικαιώματα των εργαζομένων. Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που προκύπτουν από τη χρήση μεθόδων ελέγχου και παρακολούθησης δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν εις βάρος του εργαζομένου, εάν αυτός δεν έχει προηγουμένως ενημερωθεί για την εισαγωγή των μεθόδων ελέγχου και παρακολούθησης και για την χρήση των δεδομένων αυτών. Λόγω της φύσεως της σχέσεως απασχόλησης αλλά και της έντασης της προσβολής, κατά ορθή εφαρμογή του νόμου, οι εκπρόσωποι των εργαζομένων πρέπει να ενημερώνονται και να διατυπώνουν γνώμη πριν από την εισαγωγή μεθόδων ελέγχου και παρακολούθησης των εργαζομένων».
Παραμένουμε στη διάθεση σας για τυχόν περαιτέρω πληροφορίες ή διευκρινίσεις.
Με εντολή Προέδρου
Το αναπληρωματικό μέλος της Αρχής
Παναγιώτης Ροντογιάννης, αναπληρωτής καθηγητής ΕΚΠΑ
Ο εισηγητής ελεγκτής
Ιωάννης Λυκοτραφίτης»