Ελάχιστες περιοχές της χώρας έχουν την τύχη να συγκεντρώνουν τις αναπτυξιακές προϋποθέσεις της Κρήτης και ειδικότερα του Νομού Χανίων . Το εξαιρετικό κλίμα και φυσικό τοπίο, η αναγνωρίσιμη ιστορική – πολιτισμική ταυτότητα, η στρατηγική γεωγραφική τοποθέτηση και η δυναμική ιδιωτική πρωτοβουλία είναι, ανάμεσα σε άλλα, στοιχεία, τα οποία συνιστούν μία καλή βάση για την ανάπτυξη της περιοχής μας.
Η επταετής ύφεση που μαστίζει τη χώρα μας δεν πέρασε «ξυστά» από την Κρήτη, όπως κάποιοι εκτιμούσαν. Η μείωση του περιφερειακού ΑΕΠ κατά 20 μονάδες, επιδείνωσε την οικονομική θέση του νησιού και προκάλεσε κοινωνικές επιπτώσεις με βαρύτερη την αύξηση της ανεργίας. Η εποχική ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας κρατάει δυνάμεις για την Κρήτη την περίοδο της κρίσης, συχνά όμως λειτουργεί και ως ένα «προπέτασμα καπνού» που δεν μας επιτρέπει να δούμε καθαρά το πρόβλημα παραγωγικού προσανατολισμού μας.
Πέρα από το ευρύτερο δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας, η τοπική οικονομία αντιμετωπίζει και όλες τις παθογένειες που οδήγησαν στη χαμηλή ανταγωνιστικότητα και οδήγησαν σε αδιέξοδο το οικονομικό μοντέλο που ακολουθήσαμε επί δεκαετίες. Κατά την άποψή μου, το πρώτο δομικό πρόβλημα της οικονομίας μας είναι το περίπλοκο διοικητικό και φορολογικό σύστημα που αποθαρρύνει εγχώριες και ξένες επενδύσεις και, το δεύτερο, η χαμηλή παραγωγικότητα ειδικά σε προϊόντα και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας με εξαγωγικό προσανατολισμό.
Δυστυχώς, επτά χρόνια και τρία μνημόνια μετά, η ελληνική οικονομία δεν έχει καταφέρει να βρει τον βηματισμό της, την ώρα που άλλες χώρες, όπως η Κύπρος και η Ιρλανδία, μας έχουν προσπεράσει με φόρα. Οι αναγκαίες βαθιές μεταρρυθμίσεις πραγματοποιούνται με ρυθμούς πολύ πιο αργούς από τα δημοσιονομικά μέτρα λιτότητας. Η αντιμετώπιση της πολυνομίας και γραφειοκρατίας, η επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης, το σταθερό χωροταξικό και φορολογικό πλαίσιο και γενικά η μείωση της παρεμβατικότητας του κράτους στην οικονομική δραστηριότητα είναι ακόμα ζητούμενα για τη χώρα μας.
Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, η τοπική οικονομία αναζητά αναπτυξιακές διεξόδους. Θεωρώ ότι οικονομική δραστηριότητα που θα βασίζεται και πάλι στην εσωτερική κατανάλωση (καφέ, εστιατόρια, καταστήματα λιανικής κ.λπ.) δεν θα μας βγάλει στα ανοιχτά. Η έμφαση πρέπει να δοθεί σε κλάδους, οι οποίοι πιστεύω ότι μπορούν να αξιοποιήσουν τις προϋποθέσεις του τόπου μας και να τις μετατρέψουν σε πραγματικά αναπτυξιακά πλεονεκτήματα. Ξεχωρίζω μεταξύ άλλων:
1. Τις Υποδομές . Ανάπτυξη χωρίς υποδομές είναι αυτοκίνητο χωρίς ρόδες. Επειδή είναι εμφανής η αδυναμία υλοποίησης ή βελτίωσης κρίσιμων υποδομών, όπως αεροδρόμια, λιμάνια, δρόμοι με δημόσιο χρήμα τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία, είναι εξαιρετικά απίθανο να αποκτήσουμε υποδομές χωρίς κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων και νέες μεθόδους συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
2. Τον Τουρισμό. Χρειαζόμαστε επαναπροσδιορισμό του κλασικού μοντέλου «Ήλιος – Θάλασσα» και μία φρέσκια εμπορική πολιτική ακόμα και σε τοπικό επίπεδο, με έμφαση την κρουαζιέρα, τον θεματικό τουρισμό (θαλάσσιο, ορεινό, ιατρικό, city breaks), τη δημιουργία ποιοτικών ξενοδοχειακών υποδομών μέσω Περιοχών Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ) και την επιτάχυνση μεγάλων τουριστικών επενδύσεων.
3. Την Αγροδιατροφή. Αδόκιμος ο όρος, αλλά ουσιαστικά αφορά τις καλλιέργειες και την παραγωγή τροφίμων. Ίσως είναι από τους πιο εξελίξιμους κλάδους ειδικά στο Νομό μας, ο οποίος παράγει και μπορεί ακόμα καλύτερα, ώστε να δώσει εξαγώγιμα διατροφικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας (τυρί, λάδι, κρασί κ.α.). Κι εδώ χρειαζόμαστε σύνδεση παραγωγικής και εμπορικής στρατηγικής και στοχευμένο marketing με έμφαση τις ξένες αγορές.
4. Τους Αναδυόμενους Αστέρες. Εκτός των «παραδοσιακών» κλάδων η Κρήτη έχει τη δυνατότητα να επενδύσει και στους λεγόμενους «αναδυόμενους αστέρες», δηλαδή κλάδους με σχετικά μικρό μέγεθος αλλά εξειδικευμένους και στα μέτρα των πλεονεκτημάτων που ήδη διαθέτουμε. Ενδεικτικά αναφέρω τον τομέα φροντίδας ηλικιωμένων και χρονίως ασθενών, τη διαχείριση απορριμμάτων, την εφαρμοσμένη καινοτομία, τη μεταποίηση επιλεγμένων τροφίμων, καλλωπιστικών – θεραπευτικών φυτών κ.λπ.
Οι υγιείς δυνάμεις της χώρας είναι σε αναζήτηση ενός νέου, βιώσιμου παραγωγικού προσανατολισμού που δεν θα επαναλάβει τα λάθη του παρελθόντος και θα μας οδηγήσει σταδιακά στην απελευθέρωση από τη μέγγενη της ύφεσης. Ειδικά στο Νομό μας διαθέτουμε όλες τις προϋποθέσεις όχι μόνο να ανταποκριθούμε στις νέες προκλήσεις, αλλά να δείξουμε και τον δρόμο. Αν κοιταχτούμε στον καθρέφτη με ειλικρίνεια και αναμετρηθούμε με τις αδυναμίες μας και, κυρίως, εάν αφήσουμε κατά μέρος ιδεοληψίες και βολικούς μύθους που μας κρατάνε πίσω, σε λίγα χρόνια από τώρα θα μπορούμε να υπερηφανευόμαστε ότι καταφέραμε όλοι μαζί να πάμε την τοπική οικονομία και την κοινωνία μας ένα βήμα μπροστά.
* Ο Δημήτρης Φραγκάκης είναι πολιτικός επιστήμονας και γενικός γραμματέας του Δήμου Χανίων