Με βάση τα οριστικά στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας (Τ.Ε.) το ταξιδιωτικό πλεόνασμα για το 2016 διαμορφώνεται στα 11,2 δισ. €. Οι εισπράξεις ήταν 13,2 δισ. € και οι πληρωμές 2,0 δισ. €. Οι εισπράξεις ήταν μειωμένες σε σχέση με το 2015 – 6,5%, που αντιστοιχεί σε μικρότερη κατά κεφαλή τουριστική δαπάνη: 2016: €471, €541 το 2015.
Αυτό θα πρέπει να μας ανησυχήσει! Οι επισκέπτες την ίδια περίοδο αυξήθηκαν κατά 7,6% φτάνοντας το 2016 τα 28 εκατ. ταξιδιώτες σε σχέση με το 2015 που ήταν 26 εκ.. Παρατηρώντας το διάγραμμα 1 (που ακολουθεί) διαπιστώνουμε ότι η μείωση των εσόδων δεν είναι συγκυριακή αφού τα τουριστικά έσοδα του 2016 είναι μικρότερα σε απόλυτους αριθμούς και από εκείνα του 2014 αντίστοιχα.
Όσο αναφορά την κρουαζιέρα και το ειδικό της βάρος στο ταξιδιωτικό ισοζύγιο, από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας 2016 προκύπτουν τα εξής:
• Το 2016 καταγράφηκαν 4.093 αφίξεις κρουαζιερόπλοιων (2015: 4.375 αφίξεις), με 5.053 χιλ. επισκέψεις επιβατών έναντι 5.118 χιλ. επισκέψεων επιβατών το 2015.
• Tο 2016, οι συνολικές εισπράξεις από επιβάτες κρουαζιέρας αυξήθηκαν κατά 1,0% σε σύγκριση με το 2015 και ανήλθαν στα 509 εκατ. ευρώ, εκ
Από την κατανομή των συνολικών εισπράξεων και επισκεπτών στα λιμάνια των Χανίων αντιστοιχεί το 1,8% των εισπράξεων και το 3% των επισκεπτών για το 2016.
Θυμίζω ότι το Παγκόσμιο Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού (WTTC) προβλέπει (2017) έκρηξη για τα επόμενα δέκα χρόνια στον ελληνικό τουρισμό. Έγκαιρα οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τα διαρθρωτικά και ποιοτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το τουριστικό μας προϊόν. Την ανάγκη ανάπτυξης του ποιοτικού τουρισμού και των εναλλακτικών μορφών πέρα από το ήλιος – θάλασσα – παραλίες, που αποτέλεσε το σύνθημα της τουριστικής ανάπτυξης της δεκαετίας του ’60. Η χώρα μας διαθέτει όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα για ανάπτυξη των βιωματικών, πολιτιστικών και περιβαλλοντολογικών μορφών τουρισμού.
Η μείωση των εσόδων του ελληνικού τουρισμού πρέπει να μας κρούσει τον κώδωνα κινδύνου. Αυτό προϋποθέτει την κινητοποίηση και στενή συνεργασία όλων των εμπλεκομένων στον τουρισμό, αλλά και του τρόπου οργάνωσής του. Θα πρέπει να ξεφύγει από τον αυτοσχεδιασμό και να προχωρήσει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων σχεδίων με τη δημιουργία θεσμών τεκμηρίωσης και επιστημονικής ανάλυσης, τη συνεργασία των φορέων του τουρισμού – επιστημονικών Ιδρυμάτων, της Περιφερειακής και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τη δημιουργία Περιφερειακών Ινστιτούτων Τουριστικής Ανάλυσης και Τεκμηρίωσης, Παρατηρητηρίων Τουρισμού, κ.λπ..
Ειδικό ρόλο πρέπει να αναλάβουν οι Δήμοι σε αυτή την κατεύθυνση. Όμως θα πρέπει να αναδιαρθρώσουν ριζικά τις οργανωτικές τους δομές και υπηρεσίες και να διαμορφώσουν τουριστικές στρατηγικές, μεσομακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες τουριστικές πολιτικές.
Η χωροταξία καταλαμβάνει στρατηγικό ρόλο στην τουριστική ανάπτυξη, σε σχέση και με τα προβλήματα του τρόπου ανάπτυξης του τουρισμού στις δεκαετίες ’60 και ’70 στην Κρήτη, με τη συγκέντρωσή του γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα και κατά κύριο λόγο στο βόρειο τμήμα του νησιού, αφήνοντας ανεκμετάλλευτη την ενδοχώρα.
Μια προβολή της αύξησης των επισκεπτών τα επόμενα χρόνια στο νησί μας προϊδεάζει για τα τεράστια προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από τη μεγάλη ανθρωπογενή πίεση που θα ασκηθεί στον χώρο και στον χρόνο, αν υπολογίσουμε τη χωρική στενότητα των τουριστικών περιοχών: πόλεις και τουριστικοί πόλοι όπως και το χρονικό περιορισμό της τουριστικής περιόδου: Ιούλιος – Αύγουστος, αποτέλεσμα του μαζικού τουρισμού και του τουριστικού μας μοντέλου.
Αυτό που άμεσα θα πρέπει να σχεδιαστεί και να αναπτυχθεί είναι η χωρική ενοποίηση των αστικών και αγροτικών περιοχών με τη δημιουργία δικτύων και τη διάχυση της τουριστικής ανάπτυξης προς την ενδοχώρα. Αυτό προϋποθέτει μικρά έργα υποδομής αλλά και επενδύσεις από ιδιώτες στις αγροτικές περιοχές και στις περιοχές φυσικού κάλους. Αναδεικνύοντας το ιδιαίτερο κρητικό τοπίο, τους φυσικούς και ανθρωπογενείς πόρους, συνδέοντας οργανικά και επαναξιολογώντας τοπικά παραδοσιακά προϊόντα, ήθη, έθιμα και παραγωγές. Προωθώντας προϊόντα και υπηρεσίες μεγάλης προστιθεμένης αξίας που στηρίζονται στη γνώση και στην καινοτομία και προωθούν την εξωστρεφή επιχειρηματικότητα και τους εξαγωγικούς τομείς της τοπικής οικονομίας, όπως είναι ο αγροτο-διατροφικός και τουριστικός.
Συμπερασματικά θα πρέπει να επανεκτιμήσουμε και επαναξιολογήσομε πλευρές του Τουριστικού μας Μοντέλου και πως θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε ποιοτικά το τουριστικό μας προϊόν, στοχεύοντας σε νέα target group της τουριστικής αγοράς με υψηλότερα εισοδήματα.
* Ο κ. Μιχάλης Αρτεμάκης είναι οικονομολόγος (artemakism@ameksa.gr)