Ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο λίγες μέρες μετά την καταστροφή στο Μάτι. Στη σκέψη μου δεν επικρατούσε η εκδίκηση για την ανικανότητα των νυν κυβερνώντων. Προσπάθησα να μην πέσω στην παγίδα της καπήλευσης των νεκρών.
Στο τέλος αυτού του άρθρου μου όμως θα ήθελα ο καλός αναγνώστης, που θα έχει την υπομονή να το διαβάσει μέχρι την τελευταία λέξη του να αθροίσει το δικό του γιατί στις σύγχρονες Ελληνικές τραγωδίες να σφίξει τα δόντια του και την γροθιά του και να πει ποτέ πια.
Έστω και αν ξέρει ότι αυτό δεν θα συμβεί.
Το άρθρο αυτό είναι λοιπόν αφιερωμένο στους 100 σχεδόν νεκρούς αθώους ανθρώπους, που χάθηκαν, στο Μάτι αλλά και των λοιπών συνανθρώπων μας 45 τον αριθμό που χάθηκαν από τις πλημμύρες στη Μάνδρα Αττικής.
Υπάρχει αγαπημένοι μου φίλοι μια λέξη που δεν πρέπει να ξεχνάμε, που λέγεται ευθύνη, ατομική και συλλογική. Είναι η λέξη κλειδί στην προσέγγιση της ερμηνείας κάθε γεγονότος γύρω μας. Η λέξη ευθύνη προέρχεται από το θέμα του ρήματος ειμί. Μία από τις παράγωγες λέξεις είναι η ιωνική λέξη ιθύς, και το επίθετος ευθύς που σημαίνει ίσιος – ντόμπρος. Άρα ευθύνη σημαίνει ισιάζω, διευθύνω με ίσιο τρόπο.
Αυτή θα έπρεπε να είναι η πρώτη λέξη, που θα πρέπει να μας μαθαίνουν στο Δημοτικό. Με αυτήν θα έπρεπε να πορευόμαστε σε όλη μας τη ζωή. Ανάληψη ευθύνης, απόδοση ευθύνης και ενδιάμεσα απολογισμός. Με ευθύτητα, και ντομπροσύνη.
Κοιτάξτε γύρω σας. Πού υπάρχει αυτό στο Δημόσιο; Στη Δημόσια Διοίκηση οι συνδικαλιστές υπάλληλοι αρνούνται τον έλεγχο και την αξιολόγηση, γιατί οι περισσότεροι είναι ελλιποβαρείς ως προς τα ασκούμενα καθήκοντα τους. Ή τουλάχιστον θέλουν την αξιολόγηση στα δικά τους μέτρα και σταθμά. Στη μέγγενη της μετριότητας.
Στη συντριπτική τους πλειοψηφία με προϊσταμένους αναξιοκρατικά διορισμένους, που το μόνο τους προσόν τις πλείστες φορές είναι η κομματική στοχοπροσήλωσή τους.
Αν γνώριζε ο κόσμος -ο πολίτης εννοώ- με ποια κριτήρια επιλέγονται οι ηγήτορες σε μάχιμες θέσεις (Αστυνομία/Στρατός/Πυροσβεστική (για να πω για τους ηγήτορες πρώτης γραμμής) θα έσκαγε από το κακό που τον βρίσκει, ή θα τον βρει σε μια κρίσιμη για τη χώρα φάση. Μηδέν κριτήρια αξιοκρατίας. Βασιλεύει ο δημοσιοσχετικισμός, η εξυπηρέτηση στους εκάστοτε κυβερνώντες και η κομματική πειθαρχία. Οι όποιες εξαιρέσεις απλά υπάρχουν για να επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Δείτε τι γίνεται στον χώρο της Δικαιοσύνης. Στις επιλογές των ηγητόρων στον Άρειο Πάγο και το Συμβούλιο της Επικρατείας. Απόλυτη αναξιοκρατία και πειθαρχία στο κυβερνών κόμμα διαχρονικά. Όλοι θα θυμάστε την επιλογή Κόκκινου την περίοδο Μητσοτάκη ως Προέδρου του Αρείου Πάγου ή πιο πρόσφατα της Θάνου επί ΣΥΡΙΖΑ. Αυτές ήταν οι πιο κραυγαλέες περιπτώσεις, που ακόμα και οι συνάδελφοί τους δικαστές δεν τους είχαν σε καμία νομική και άλλη εκτίμηση.
Αν όμως επικρατούσε αξιοκρατία και ευθύνη σε όλα τα αξιώματα τότε θα ήταν όλα διαφορετικά. Το πιστεύω απόλυτα, έχοντας ξεπεράσει προ πολλού τις κομματικές αγκυλώσεις, που βιώσαμε στα νιάτα μας όλοι.
Αν στοιχειωδώς γνωρίζαμε ως πολίτες ουσιαστική ιστορία και διδασκόμασταν βαθιά από τα λάθη μας ίσως ως λαός να μην υποπίπταμε στα ίδια λάθη. Δείτε εκλογές πριν τη Μικρασιατική καταστροφή, Χούντα πριν το Κυπριακό κ.λπ.
Είναι άραγε στη φύση των πολιτών αυτής της χώρας ή ανικανότητα στις κρίσιμες ιστορικές φάσεις να επιλέγει ανίκανους κυβερνήτες;
Σε δύο φυσικές, καταστροφές βρίσκουμε την απόλυτη καταστροφή. Πνιγμός στις βροχές (Μάνδρα Αττικής) και βασανιστικοί θάνατοι στις πυρκαγιές (Μάτι Αττικής).
Υπήρξε ευθύνη; Την ανέλαβε αυτοβούλως έστω κάποιος; Στην Άπω Ανατολή σε παλαιότερες εποχές η έννοια της ευθύνης οδηγούσε τους υπεύθυνους σε χαρακίρι. Ένα είδος αυτοκάθαρσης. Εδώ δεν υπάρχει τίποτα ή σχεδόν τίποτα. Οι όποιες αντικαταστάσεις επιβλήθηκαν. Ο αμοραλισμός θριάμβευσε. Η θεσιθηρία βασιλεύει. Διεφθαρμένοι υπάλληλοι πολεοδομίας, ανεπαρκείς υπάλληλοι δασικών υπηρεσιών, που άλλοτε ονομάζουν τα φυτεμένα αλμυρίκια ως δάσος και άλλοτε κλείνουν τα μάτια στο Μάτι, που ήταν γεμάτο πεύκα.
Μα προπάντων πολιτικές ηγεσίες που (διαχρονικά) ενδιαφέρονταν μόνο για την επαναβεβαίωση την επόμενη φορά της ανικανότητάς τους, με την επανεκλογή τους.
Μα και η ατομική επιλογή μιας επίπλαστης ευμάρειας αγνοώντας το κοινό καλό και το καλώς εννοούμενο δημόσιο συμφέρον στήνοντας μάντρες στις παραλίες, κλείνοντας δρόμους χτίζοντας σε δημόσιους χώρους κλπ συνθέτουν το παζλ της σημερινής χρεοκοπημένης ηθικά και πολιτικά Ελλάδος.
Και βέβαια η ανεπάρκεια του πολιτικού προσωπικού αντανακλάται παντού.
Αυτό όμως, που σιγομουρμουρίζουμε όλοι αν μπορούσε να γίνει αληθινός ποταμός να πνίξει όχι ανθρώπους αλλά τους ανίκανους, την ανεπάρκεια, τον αμοραλισμό, την αναξιοκρατία, τότε ίσως να είχαμε ελπίδα. Ας απαιτήσουμε λοιπόν όλοι να υπάρχει ανάληψη ευθύνης, απολογισμός, καταλογισμός.
Σκέφτομαι, εύθυς ότι στα Χανιά έχουμε κατασκευάσει δύο λιμνοδεξαμενές και ένα φράγμα και είναι χιλιοτρύπητα λαγίνια. Δεν λειτουργεί κανένα λόγω κατασκευαστικών λαθών και τεχνικών αστοχιών. Άραγε δεν υπάρχει ουδεμία ευθύνη; Έγινε καταλογισμός για να ακολουθήσει οικονομικός και πολιτικός απολογισμός; Τόσα εκατομμύρια πεταμένα, στις τσέπες των κατασκευαστών εργολάβων και προφανώς των φίλων τους.
Μόνο κάτι γηραιούς (σώματι και πνεύματι) πολιτικούς που περιφέρουν τη μοναξιά τους βλέπω και ακούω, στη ζώσα καθημερινή πολιτική πραγματικότητα των Χανίων.
Αν όμως υπήρχε η ευθύνη θα υπήρχε και η κάθαρση κατά την αρχαιοελληνική έννοια.
Φτάνει πια. Ως πολίτες, ως μέλη της κοινωνίας που βιώνουμε αυτά τα φαινόμενα οφείλουμε να αναζητήσουμε και να απαιτήσουμε ευθύνη από όλους και για όλα. Ευθύνη και λογοδοσία. Αυτό πρέπει να είναι το ζητούμενο, το δίδαγμα αυτών των τραγικών στιγμών. Ας μην πάνε χαμένοι οι 100 νεκροί στο Μάτι και άλλοι 45 στη Μάνδρα Αττικής. Αξιοκρατία – απολογισμός. Από τον μικρότερο υπάλληλο μέχρι τον ανώτατο άρχοντα.
Δεν υπάρχει άλλος δρόμος από αυτόν της ευθύνης. Κάποτε κάνοντας επίκληση του γνωστού βιβλίου του Αντώνη Σαμαράκη λέγαμε: «Ζητείται ελπίς». Τώρα επιβάλλεται να πούμε: «Ζητείται ευθύνη».
* Ο κ. Ευτύχης Μαυρογένης είναι δικηγόρος