Για 8η συνεχόμενη χρονιά, ο Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης (ΣΠ.Ο.Κ.) διοργάνωσε φέτος διεθνή εξερευνητική αποστολή στο σπηλαιοβάραθρο Στέρνες, στα Λευκά Όρη των Χανίων, πάνω από την Ανώπολη Σφακίων, με υψόμετρο εισόδου στα 2.085 μέτρα.
Το εντυπωσιακό αυτό σπήλαιο προσφέρει απλόχερα πολύτιμα δεδομένα σε επιστήμονες που μελετούν τη γεωλογία, βιολογία, και υδρολογία του σπηλαίου και των Λευκών Ορέων. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια αυξάνεται συνεχώς σε μήκος κατά πολλές εκατοντάδες μέτρα κάθε χρόνο, λόγω της ανακάλυψης μιας παλιάς οριζόντιας γαλαρίας με δεκάδες ανεξερεύνητα σημεία.
Στη φετινή αποστολή, που διήρκεσε από τις 24 Αυγούστου εώς και τις 8 Σεπτεμβρίου, συμμετείχαν πάνω από 45 σπηλαιολόγοι από 7 χώρες (Ελλάδα, Αγγλία, Ιταλία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Γαλλία, και Σλοβενία).
Στέρνες 2024 – Κάτοψη Στερνών τοποθετημένη σε υπόβαθρο Google Earth, με Λαγκωνιά και Τριπλοτάφκι
Τα αποτελέσματα μετά από δύο εβδομάδες επίπονης και απαιτητικής, αλλά συνάμα ασφαλούς εξερεύνησης, είναι πολύ εντυπωσιακά και κάνουν ήδη τον γύρο του κόσμου. Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα συνοψίζονται ως εξής:
• 2.100 μ. νέων χαρτογραφημένων αγωγών – πλέον οι Στέρνες είναι το 4ο μακρύτερο σπήλαιο της Ελλάδας με μήκος 7,75 χλμ.
• 106 μ. βαθύτερο – πλέον είναι το 4ο βαθύτερο σπήλαιο της Ελλάδας με βάθος 722 μ.
Επιφανειακή έρευνα – Φωτογραφία: Δανάη Κουμπαρέλου
• Ανακάλυψη της αίθουσας της Πανδώρας – υπόγειου ποταμού Ιχώρ. Οι νέες διαδρομές του σπηλαίου προήλθαν κυρίως από μια συνέχεια που βρέθηκε στη γαλαρία και οδήγησε σε 4 μεγαλειώδεις αίθουσες, μοναδικές για το σπήλαιο, με μέσο μέγεθος 50x35x30 μ. Οι αίθουσες καταλήγουν σε ένα παλιό μεγάλο σιφώνι, αντίστοιχων διαστάσεων, που ονομάστηκε αίθουσα της Πανδώρας. Από αυτό το σιφώνι, αναπτύσσεται πιο κάτω από τη γαλαρία ένα νέο επίπεδο του σπηλαίου μήκους ~1,5 χλμ., στο οποίο και ρέει ένα υπόγειο ποτάμι, το Ιχώρ. Κατά μήκος του ποταμού συναντώνται 2 εντυπωσιακοί καταρράκτες. Το Ιχώρ τερματίζει στη μεγαλύτερη αίθουσα του σπηλαίου, με μέγεθος 70x40x55 μ., σε ένα αδιαπέραστο από το νερό πέτρωμα.
Μέλη της αποστολής – Φωτογραφία: Keith Chatterton
• Ανακτήθηκαν μετρήσεις θερμοκρασίας και υγρασίας από 3 μόνιμους καταγραφείς που τοποθετήθηκαν στο σπήλαιο στην προηγούμενη αποστολή, δίνοντας πολύτιμα δεδομένα για τον καιρό εντός του σπηλαίου κατά τη διάρκεια του έτους.
• Έγιναν μετρήσεις θερμοκρασίας και ροής του αέρα σε διάσπαρτα σημεία του σπηλαίου, αλλά και της ροής του νερού στο Ιχώρ δίνοντας πολύτιμες πληροφορίες για τη μορφολογία και τη συμπεριφορά του σπηλαίου.
Εξερευνώντας το υπόγειο ποτάμι Ιχώρ – Φωτογραφία: Tomasso Biondi
• Έγιναν μετρήσεις της στρωματογραφίας των πετρωμάτων με χρήση γεωλογικής πυξίδας.
• Εγινε δειγματοληψία ζωντανών οργανισμών εντός του σπηλαίου.
• Για πρώτη φορά οργανώθηκαν από την αποστολή 2 bivouac (κατασκήνωση μέσα στη σπηλιά). Τα bivouac επέτρεψαν να κοιμηθούν εντός του σπηλαίου μέχρι και 10 σπηλαιολόγοι ταυτόχρονα. Οι ομάδες των σπηλαιολόγων, που εναλλάσονταν, παρέμεναν εντός του σπηλαίου για 3 συνεχόμενες ημέρες.
Πάγος στη Λαγκωνιά – Φωτογραφία: Δανάη Κουμπαρέλου
• Εγκαταστάθηκε πιο αξιόπιστη γραμμή τηλεφώνου με 5 τερματικά μέχρι το 1ο bivouac (-515μ).
• Έγινε χρήση για πρώτη φορά του ασύρματου γεώφωνου Pimprenelle της Ομάδας Σπηλαιοδιάσωσης της Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδος (Σ.Ο.Ε.), που επέτρεψε την ικανοποιητική επικοινωνία μεταξύ της επιφάνειας με το 2ο bivouac στα -560 μ.
• Εγκαταστάθηκε δορυφορικό Internet στην κατασκήνωση – σημαντικό για την ασφάλεια και την οργάνωση της αποστολής.
Ιχώρ, δεύτερος καταρράκτης – Φωτογραφία: Tomasso Biondi
• Χαρτογραφήθηκε ένα νέο μικρό τμήμα στο παραπλήσιο σπήλαιο της Λαγκωνιάς που αποκαλύφθηκε στον πάγο.
• Εξερευνήθηκε και χαρτογραφήθηκε εκ νέου το παραπλήσιο σπηλαίο Τριπλοτάφκι – ανακαλύφθηκαν νέα τμήματα, στα οποία δεν ολοκληρώθηκε η εξερεύνηση.
• Έγινε επιφανειακή εξερεύνηση για την αναζήτηση νέων στιγμάτων σπηλαίων και εξερεύνηση άλλων μικρότερων σπηλαίων στην περιοχή.
H όμορφη απολιθωμένη γαλαρία με σπηλαιοθέματα ασβεστίτη, αραγονίτη, και υδρομαγνισίτη – Φωτογραφία: Daniele Moretti
Ο Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης σημειώνει, σε σημερινή του ανακοίνωση, πως είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι για άλλη μια φορά δόθηκε η ευκαιρία στα μέλη του ΣΠ.Ο.Κ. και άλλους Έλληνες σπηλαιολόγους να συνεργαστούν και να ανταλλάξουν γνώση, εμπειρίες και ιδέες με πολύ έμπειρους ξένους σπηλαιολόγους που συμμετέχουν σε αποστολές σε όλο τον κόσμο. Οι γνώσεις που αποκομίζονται προσφέρουν μια επιστημονική μεθοδολογία στον τρόπο που προσεγγίζεται η εξερεύνηση του σπηλαίου, δίνοντας τη δυνατότητα κατανόησης της συμπεριφοράς και της μορφολογίας του μέσω μετρήσεων των διάφορων χαρακτηριστικών του. Το σπήλαιο, πλέον, είναι αρκετά δύσκολο και απαιτητικό, και οι ομάδες των σπηλαιολόγων που εργάζονται βαθιά πρέπει να παραμείνουν εντός του σπηλαίου για πολλές μέρες, γεγονός που προϋποθέτει, πέραν από καλή οργάνωση, συνεργασία και αποδοτικότητα στο έργο των ομάδων.
Ομάδα σπηλαιολόγων μεταβαίνει από την αίθουσα της Πανδώρας – Φωτογραφία: Δανάη Κουμπαρέλου
Και προσθέτει: Το μεγάλο πλήθος μη εξερευνημένων τμημάτων εγγυάται ότι οι αποστολές στο σπήλαιο θα συνεχιστούν για πολλά ακόμη χρόνια. Ήδη ο ΣΠ.Ο.Κ. προετοιμάζεται για την αποστολή της επόμενης χρονιάς (2025), όπου κρίνεται αναγκαία η δημιουργία ενός νέου τρίτου bivouac στην αίθουσα της Πανδώρας. Μεγάλη βαρύτητα δίνεται και στη διάδοση των πολύ σημαντικών αποτελεσμάτων της αποστολής με παρουσιάσεις και δημοσιεύσεις σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας θα δημιουργηθεί ιστοσελίδα για το σπήλαιο όπου θα προσφέρονται ελεύθερα όλα τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί από αυτό, βοηθώντας ανοιχτά την επιστημονική έρευνα.
Ο δεύτερος καταρράκτης του υπόγειου ποταμού Ιχώρ – Φωτογραφία: Κώστας Κωστίδης
Της όλης αυτής προσπάθειας ηγείται ο Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης με την υποστήριξη κάθε χρόνο του Δήμου Σφακίων. Φέτος αρωγοί της αποστολής ήταν και οι επιχειρήσεις Avax Computers Applications (χορηγία δορυφορικού Internet) και Χαλκιαδάκης Α.Ε. (χορηγία τροφίμων), αλλά και ιδιώτες σπηλαιολόγοι.
Το σπήλαιο λόγω του αυξανόμενου μεγέθους του, αλλά και του πλήθους των ανεξερεύνητων τμημάτων του, είναι πλέον πολύ απαιτητικό, τόσο σε ανθρώπινη προσπάθεια όσο και σε υλικά. Ο ΣΠ.Ο.Κ. προσκαλεί δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς να υποστηρίξουν την αποστολή για την εξερεύνηση αυτού του εξαιρετικά ιδιαίτερου, απαράμιλλα όμορφου και πολύ σημαντικού σπηλαίου της χώρας, αλλά και διεθνώς.
Η πρώτη μεγάλη αίθουσα που εξερευνήθηκε το 2024 – Φωτογραφία: Tomasso Biondi
ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΒΑΡΑΘΡΟ ΣΤΕΡΝΩΝ
Το σπηλαιοβάραθρο των Στερνών, του οποίου η εξερεύνηση είναι ακόμα υπό εξέλιξη, είναι το τέταρτο σε βάθος (-722 μ.) και το τέταρτο σε μήκος (7.750 μ.) σπήλαιο της Ελλάδας (στοιχεία του 2024). Βρίσκεται στη νότια πλαγιά της κορφής των Στερνών στα Λευκά Όρη του νομού Χανίων της Κρήτης και σε υψόμετρο 2.085 μ. Το σπήλαιο έχει την κωδική ονομασία GSO 21, από τη γαλλική ομάδα Group Speleo d’Orsay που το εξερεύνησε αρχικά.
Ο πρώτος καταρράκτης του υπόγειου ποταμού Ιχώρ – Φωτογραφία: Tomasso Biondi
Το γεγονός ότι η είσοδος του βρίσκεται 450 μ. ψηλότερα από την είσοδο του βαθύτερου σπηλαίου της Ελλάδας, του Λιονταριού (-1.110 μ.), το καθιστά ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Τα τελευταία 8 χρόνια ο Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης (ΣΠ.Ο.Κ.) διοργανώνει διεθνείς αποστολές για την εξερεύνησή του με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Μάλιστα, το πλήθος των μη εξερευνημένων τμημάτων εγγυάται ότι οι αποστολές στο σπήλαιο θα συνεχιστούν για πολλά ακόμη χρόνια.
Η τελευταία τεράστια αίθουσα όπου χάνεται το νερό του ποταμού Ιχώρ – Φωτογραφία: Κώστας Κωστίδης
Η εξερεύνησή του απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό και εμπειρία. Το σπήλαιο έχει μόνιμο αρμάτωμα, ενώ εσωτερικά του έχουν στηθεί δύο μπιβουακ και έχει περαστεί καλώδιο τηλεφώνου για την εξυπηρέτηση και την ασφάλεια των αποστολών. Παράλληλα, έχουν εγκατασταθεί αισθητήρες για την καταγράφη της θερμοκρασίας και της υγρασίας εντός του όλο τον χρόνο.
Εξερευνώντας το υπόγειο ποτάμι Ιχώρ – Φωτογραφία: Κώστας Κωστίδης
Ο ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΚΡΗΤΗΣ
O Σπηλαιολογικός Όμιλος Κρήτης (ΣΠ.Ο.Κ.) ιδρύθηκε το 1999 στο Ηράκλειο Κρήτης από σπηλαιολόγους και φυσιολάτρες με σκοπό τη γνωριμία με τον άγνωστο υπόγειο κόσμο και την προώθηση της μελέτης του. Τα κύρια πεδία δράσης του είναι η εξερεύνηση και μελέτη των υπόγειων και υπέργειων καρστικών (γεω)μορφών (σπήλαια, σπηλαιοβάραθρα, καταβόθρες, υπόγεια ποτάμια, δολίνες κ.α.), η καταγραφή τους με σύγχρονες μεθόδους χαρτογράφησης και φωτογράφησης και η δημοσιοποίηση της γνώσης που αποκτάται στο ευρύ κοινό, με εκδόσεις βιβλίων, συγγραφή αναφορών και επιστημονικών συγγραμμάτων και παρουσιάσεις.
Στο μεγάλο πηγάδι στο δρόμο για την Πανδώρα – Φωτογραφία: Daniele Moretti
Ο ΣΠ.Ο.Κ. είναι ιδρυτικό μέλος της Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδος (Σ.Ο.Ε.) και μέλος της Επιτροπής Σπηλαιοδιάσωσης. Δραστηριοποιείται κατά βάση στην Κρήτη, αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και στο εξωτερικό, οργανώνοντας ή συμμετέχοντας σε σπηλαιολογικές αποστολές. Παράλληλα διατηρεί συνεργασία με τοπικές και περιφερειακές αρχές με σκοπό την από κοινού προώθηση της προστασίας και διαχείρισης των σπηλαίων που αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα της φυσικής μας κληρονομιάς. Από το 2017 οργανώνει κάθε έτος πολυήμερες διεθνείς αποστολές για την εξερεύνηση του σπηλαίου των Στερνών στα Λευκά Όρη της Κρήτης.
Ιχώρ, δεύτερος Καταρράκτης – Φωτογραφία: Κώστας Κωστίδης
Ο Όμιλος μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει πληθώρα εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, σημαντικότερα από τα οποία είναι η έκδοση των βιβλίων «Υπόγεια Ποτάμια Κρήτης» (2008) και «ΙΧΩΡ: Ταξίδι στις φλέβες του γίγαντα» (2009) σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο ΙΤΑΝΟΣ στα πλαίσια της σειράς εκδόσεων «Σπηλαιολογικές Περιηγήσεις στην Κρήτη». Άλλα χαρακτηριστικά προγράμματα αποτελούν τα «Καρστική Ποικιλομορφία του Όρους Κουλούκωνα» (2003-2005), «Ένας Υπόγειος Κόσμος: ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά ηλικίας 7-12 ετών» (2003-2004), εκπαιδευτική ταινία με τίτλο «Ο Αιμίλιος, η Σοφία και η σπηλιά» (2007), «Εξερευνώντας τα σπήλαια» 2ο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του ΣΠ.Ο.Κ. για παιδιά ηλικίας 7-12 ετών (2008), «Καταγραφικές τέχνες και σπήλαια» (2012).
Εξερευνώντας το υπόγειο ποτάμι Ιχώρ – Φωτογραφία: Daniele Moretti
Ομάδες σπηλαιολόγων συναντιούνται στα -560 μ. και ανταλλάσουν πληροφορίες – Φωτογραφία: Δανάη Κουμπαρέλου