Το θέμα της κακοποίησης παιδιών κι εφήβων το τελευταίο διάστημα έχει μπει στην ημερήσια διάταξη, δυστυχώς εξαιτίας μιας σειράς εγκληματικών γεγονότων.
Ταυτόχρονα, είναι εμφανής η προσπάθεια της σημερινής κυβέρνησης, που συνεχίζει το έργο των προηγούμενων, να μετατοπίζονται οι κύριες ευθύνες του κράτους για την έλλειψη μέτρων προστασίας των παιδιών, να διαχέονται γενικά κι αφηρημένα σε όλη την κοινωνία.
Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι ότι το εχθρικό αστικό κράτος, στο έδαφος των διαχωρισμών και των κοινωνικών διακρίσεων, στην κοινωνία της ταξικής εκμετάλλευσης και καταπίεσης, δεν θέλει και δεν μπορεί να εξασφαλίσει τις οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις για να μπορέσει καθένας και καθεμία να αναπτύξει την προσωπικότητά του αυτοτελώς, χειραφετημένος και ανεξάρτητος.
Το αστικό κράτος και η αστική εξουσία -όποια κι αν είναι η κυβέρνηση- αποδεικνύεται ότι δεν θέλει και δεν μπορεί να εξασφαλίσει καθολικά τα διακηρυγμένα δικαιώματα σε όλες και όλους, σε όλα τα παιδιά και εφήβους.
Και αυτό γιατί οι αρχές λειτουργίας του κινούνται με κριτήριο τη δαπάνη, αν είναι μικρότερη με πρόληψη ή μεγαλύτερη για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κακοποίησης.
Στα πλαίσια αυτά, η αντιδραστική ταξική πολιτική των κυβερνήσεων:
• Ενισχύει την απόλυτη εξάρτηση των παιδιών από τους γονείς, όποιοι κι αν είναι αυτοί, υποκείμενοι στις συνέπειες της φτώχειας, της ανεργίας, ακόμα και της κοινωνικής περιθωριοποίησης.
• Καταδικάζει τα παιδιά πολλών λαϊκών οικογενειών στη φτώχεια και την ανέχεια, στην εγκατάλειψη του σχολείου, ακόμα και στην κακοποίηση.
• Αυτό το κράτος έχει βάλει τη σφραγίδα του στην ανήλικη εργασία.
Αυτή είναι η ουσία της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, η οποία βάζει διαχρονικά και τη σφραγίδα της στις τεράστιες ελλείψεις στην πρόληψη.
Τα στοιχεία για τις σχολικές μονάδες και την έλλειψη εξειδικευμένων επιστημόνων υπουργείο σοκάρουν. Ούτε 2.000 δεν είναι οι μόνιμοι ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί στο σύνολο των 13.888 σχολικών μονάδων.
Πώς, λοιπόν, με αυτές τις ελλείψεις να μπορούν εκτιμήσουν την προσωπικότητα κάθε μαθητή, κάθε οικογένειας, κάθε εκπαιδευτικού, προκειμένου να παρέμβουν προληπτικά; Πώς να αναπτύξουν σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς; Πολύ περισσότερο όταν αυτό το προσωπικό, αναγκάζεται να μοιράζεται σε πέντε σχολικές μονάδες με χιλιάδες παιδιά.
Πού είναι η οικονομική – κοινωνική – συμβουλευτική – νομική στήριξη των κακοποιημένων παιδιών και εφήβων με ευθύνη του κράτους;
Αναφέρω ορισμένα μόνο ζητήματα:
Αποψιλωμένες οι δομές Παιδικής Προστασίας στην Κρήτη, όπως και σε όλη τη χώρα, και επιπλέον απαράδεκτες οι συνθήκες φιλοξενίας με κτιριακά και άλλα προβλήματα.
Αποψιλωμένες οι Κοινωνικές Υπηρεσίες στους δήμους και στην περιφέρεια, οι οποίες, ανάμεσα στα άλλα, έχουν στην ευθύνη τους τον έλεγχο των καταγγελιών για παραμέληση, κακοποίηση, των καταγγελιών για επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης παιδιών. Πρόκειται για καθήκοντα που αφορούν αποφάσεις καθοριστικές για τη ζωή παιδιών και οικογενειών.
Όμως αντί για γενναία κρατική χρηματοδότηση για προσλήψεις μόνιμου προσωπικού αντίστοιχων ειδικοτήτων, η «τρύπα» των ελλείψεων μπαλώνεται από λίγους συμβασιούχους εργαζόμενους – με ημερομηνία λήξης.
Πώς να στηριχτεί ένα κακοποιημένο παιδί- έφηβος να επουλώσει τα τραύματά του, όταν σε ολόκληρη την Κρήτη η παιδοψυχιατρική φροντίδα εκπέμπει SOS;
Όταν η κατάσταση στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων Ρεθύμνου (Κοι.Κε.Ψ.Υ.Π.Ε.) είναι οριακή, λόγω της υποστελέχωσης, παρά τις αυξημένες ανάγκες σε ένα τόσο ευαίσθητο τομέα όπως η ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων.
Όταν στον Νομό Χανίων δεν υπάρχει παιδοψυχίατρος ούτε στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας ούτε στο Νοσοκομείο Χανίων.
Επιπλέον, πρόσφατα εξωθήθηκε σε παραίτηση η μοναδική παιδοψυχίατρος που εργαζόταν στο Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων του Νομού Ηρακλείου (ΚοιΚεΨΥΠΕ), ύστερα από πιέσεις που της ασκήθηκαν για να εφημερεύει και στην Παιδοψυχιατρική Κλινική του ΠΑΓΝΗ, ενώ είναι η μοναδική παιδοψυχίατρος που καλύπτει όλη την ανατολική Κρήτη σε πρωτοβάθμιο επίπεδο.
Όταν δεν υπάρχει εξειδικευμένο δημόσιο και δωρεάν κέντρο για θεραπεία τραύματος.
Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Γιατί η άλλη είναι τα δισ. ευρώ που την ίδια στιγμή δίνονται για τα συμφέροντα και τις ανάγκες των επιχειρηματικών κολοσσών. Τα δισ. ευρώ για την πολεμική οικονομία και τα δολοφονικά σχέδια του ΝΑΤΟ.
Θέση του ΚΚΕ είναι ότι «ασπίδα προστασίας» για τα παιδιά και για κάθε οικογένεια που υποφέρει είναι οι αγωνιστικές πρωτοβουλίες του εργατικού – λαϊκού κινήματος, διεκδικώντας χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό για τη λειτουργία δωρεάν κρατικών – κοινωνικών υπηρεσιών και υποδομών, που θα καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες για πρόληψη του φαινομένου της βίας κατά των παιδιών, εφήβων και των γυναικών, για τη στήριξή τους με την άμεση και πλήρη στελέχωσή τους από εξειδικευμένο προσωπικό, με μόνιμη και σταθερή εργασία, χωρίς καμία εμπλοκή ΜΚΟ και ΚΟΙΝΣΕΠ. Για να εξασφαλίζεται το απαραίτητο δίχτυ ασφαλείας καθολικά σε όλα τα παιδιά.
Σημαντικό ρόλο στην προστασία των παιδιών από τέτοια αποτρόπαια εγκλήματα θα μπορούσε να έχει ένα καλά οργανωμένο Πρωτοβάθμιο Σύστημα Υγείας, με κορμό το Κέντρο Υγείας, που θα έχει την πλήρη εικόνα του πληθυσμού αναφοράς, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα τα παιδιά και οι οικογένειες που βρίσκονται σε κίνδυνο στο επίπεδο της κοινότητας.
Η ανάπτυξη ενός δικτύου κρατικών, δωρεάν, κοινωνικών υπηρεσιών με επίκεντρο την πρόληψη, με προσλήψεις μόνιμων ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών στις σχολικές μονάδες, αποτελεί ανάγκη για κάθε παιδί, ιδιαίτερα αν είναι εκτεθειμένο σε εκβιασμούς και πιέσεις στο οικογενειακό, στο σχολικό, στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.
Βασική προτεραιότητα πρέπει να είναι η πρόληψη μόνιμων ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες. Δηλαδή στις σχολικές μονάδες, στις πανεπιστημιακές σχολές, στους χώρους δουλειάς, στους αθλητικούς και πολιτιστικούς φορείς.
Πρέπει να είναι η πλήρης στήριξη της οικογένειας με οικογενειακό προγραμματισμό και ψυχολογική ενίσχυση, με κατ’ οίκον στήριξη των οικογενειών που έχουν αυξημένες ανάγκες.
Ταυτόχρονα, όμως, ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται στην παιδική και εφηβική ηλικία, με ανάπτυξη ειδικής υπηρεσίας στελεχωμένης με ομάδα επιστημόνων, ώστε να παρακολουθεί την ψυχοδιανοητική και σωματική ανάπτυξη των παιδιών, των εφήβων και των νέων.
Έγκαιρα να παρέχει ψυχολογική στήριξη, να εντοπίζει προβλήματα και προδιάθεση και να παρεμβαίνει έγκαιρα. Αλλά και να οργανώνει αντίστοιχα προγράμματα -για παράδειγμα πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας κατά των γυναικών- σε σχολεία, σε πανεπιστήμια, σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς, κρατικούς φορείς.
Για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα είναι αναγκαία η δημιουργία επαρκών σε αριθμό κρατικών δομών φιλοξενίας, στις οποίες οι ανήλικοι να εντάσσονται ανάλογα με το φύλο και την ηλικία τους.
Οι ξενώνες και οι δομές παιδικής προστασίας πρέπει να είναι πλήρως εξοπλισμένοι και στελεχωμένοι με το κατάλληλο προσωπικό (φροντιστές, παιδαγωγούς, κοινωνικούς λειτουργούς, διερμηνείς, προσωπικό καθαριότητας, μάγειρες, ψυχολόγους, νοσηλευτές, παιδοψυχιάτρους, δικηγόρους κ.ά.).
Το πιο σημαντικό είναι να μη θεωρήσουμε κανονικότητα την πολιτική «κόστους – οφέλους». Την πολιτική του «πάμε κι όπου βγει». Να μη συνηθίσει κανείς ως «κανονικότητα» ένα παιδί να πεινάει, να δουλεύει, να μην πηγαίνει σχολείο, να κακοποιείται.
Στον δρόμο της γνώσης και του αγώνα ο καθένας και η καθεμιά μπορεί να αποκτήσει το κουράγιο, τη δύναμη, την αντοχή, να αναπτύξει «αντισώματα» στα αντιδραστικά πρότυπα στάσης ζωής.
Η συμμετοχή στον συλλογικό αγώνα για να σπάσει οριστικά ο φαύλος κύκλος της εκμετάλλευσης και βίας είναι πηγή έμπνευσης για την αγωνιστική και ανυπότακτη με τις δυσκολίες στάση, σε όλα τα πεδία της ζωής, και στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Εκεί γίνονται μάθημα ζωής οι αξίες της συλλογικότητας, της συντροφικότητας, η αφοσίωση, ο αλληλοσεβασμός.
Και αυτό μπορεί να το διασφαλίσει οριστικά και αμετάκλητα μια κοινωνία στην οποία ο εργαζόμενος άνθρωπος θα είναι απελευθερωμένος από τα καπιταλιστικά δεσμά. Μια κοινωνία που θα απελευθερώσει μαζί και τις τεράστιες παραγωγικές δυνατότητες της εποχής μας και θα τις θέσει στην υπηρεσία των σύγχρονων λαϊκών αναγκών.
* Ο κ. Νίκος Μανουσάκης είναι μέλος της Επιτροπής Περιοχής Κρήτης του ΚΚΕ και περιφερειακός σύμβουλος της «Λαϊκής Συσπείρωσης Κρήτης»
** Το παραπάνω κείμενο είναι ο χαιρετισμός που απηύθυνε ο κ. Νίκος Μανουσάκης στην εκδήλωση με θέμα: «Εφηβική Κακοποίηση: παράγοντες κινδύνου, τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης», που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 15 Μαρτίου στο Ρέθυμνο