Ήταν 12 Ιανουαρίου τού σωτήριου έτους 2022 όταν στο Φανάρι έγινε η εκλογή νέου Αρχιεπισκόπου για την ημιαυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης.
Το «Τριπρόσωπο» είχε καταρτιστεί μερικές ημέρες νωρίτερα, στις 28 Δεκεμβρίου 2021, από την Επαρχιακή Σύνοδο, που είχε συνεδριάσει στο Ηράκλειο, υπό την προεδρία του τοποτηρητή -τότε- της Αρχιεπισκοπής Κρήτης, μητροπολίτη Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων Ειρηναίου, και είχε καταλήξει σε τρεις ιεράρχες: τον Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ευγένιο (με 7 ψήφους), τον Κισάμου και Σελίνου Αμφιλόχιο (με 7 ψήφους) και τον Πέτρας και Χερρονήσου Γεράσιμο (με 5 ψήφους).
Στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, στην Κωνσταντινούπολη, όπου η καταμέτρηση των ψήφων των 12 Συνοδικών και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων έγινε σε «ζωντανή» μετάδοση, τα προγνωστικά επιβεβαιώθηκαν μεν, οριακά δε.
Το τελικό 7-5 υπέρ του Ευγένιου -με χαμένο τον Αμφιλόχιο- προκάλεσε προβληματισμό στους κόλπους του Οικουμενικού Πατριαρχείου, καθώς από τις 22 Οκτωβρίου 1991, όταν ο Βαρθολομαίος εξελέγη από την Πατριαρχική Σύνοδο 270ός Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης, ποτέ δεν υπήρξε σε ψηφοφορία τόσο… ισχυρή μειοψηφία, δεδομένου ότι οι αποφάσεις λαμβάνονταν είτε ομόφωνα είτε σε πλήρη ευθυγράμμιση με την εκάστοτε προτίμηση του Προκαθήμενου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Και η προτίμηση του Βαρθολομαίου ήταν ο Ευγένιος, γεγονός που, εκ του τελικού αποτελέσματος, φέρεται να ενόχλησε τον Κισάμου και Σελίνου, ο οποίος φρόντισε στη συνέχεια, σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες, να αποστείλει πολυσέλιδη επιστολή στον Οικουμενικό Πατριάρχη, χωρίς ποτέ να γίνει δημόσια γνωστό το περιεχόμενό της.
Παρά ταύτα, στην αμέσως επόμενη εκλογική διαδικασία, που πραγματοποιήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2022 για την ανάδειξη Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, όλα κύλησαν ομαλά… μετά την επιλογή του «Τριπρόσωπου», καθώς ο «εκλεκτός» του νέου αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγένιου, μέχρι τότε επίσκοπος Κνωσού και αρχιγραμματέας της Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης Πρόδρομος Ξενάκης εξελέγη παμψηφεί.
Ο θάνατος, στις 8 Απριλίου 2025, του μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου Δαμασκηνού έφερε νέα δεδομένα στην Εκκλησία της Κρήτης, καθώς ο μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου Αμφιλόχιος εμφανίστηκε, σχεδόν άμεσα, με βάση «πληροφορίες» σε δημοσιεύματα, «διαρροές» και αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ως ακλόνητο φαβορί για την πλήρωση της χηρεύουσας θέσης. Έτσι άνοιξε η συζήτηση για το «μεταθετό».
Με τον Αμφιλόχιο να μην έχει προβεί σε δημόσια δήλωση για το ζήτημα και με τις πληροφορίες, μέσα πάντα από εκκλησιαστικούς κύκλους, να είναι απολύτως αντικρουόμενες. Η μία «θέση», που προκύπτει από κύκλους που βλέπουν με θετική ματιά την επιλογή του Κισάμου και Σελίνου, είναι ότι ο αρχιεπίσκοπος Ευγένιος ζήτησε, μαζί με άλλους ιεράρχες, από τον Αμφιλόχιο ν’ αναλάβει τη χηρεύουσα Μητρόπολη, καθώς κρίθηκε ότι είναι το καταλληλότερο πρόσωπο για ν’ αντιμετωπίσει σοβαρά ζητήματα της Μητρόπολης Κυδωνίας και Αποκορώνου. Η άλλη «θέση», από έτερους εκκλησιαστικούς κύκλους που επιθυμούν άλλη επιλογή, είναι ότι ο Αμφιλόχιος επιθυμεί τη «μετάθεση» και ο Αρχιεπίσκοπος, μαζί με άλλους ιεράρχες της Εκκλησίας της Κρήτης δεν βλέπουν κανένα λόγο για να μην ικανοποιηθεί αυτή η επιθυμία. Τουναντίον, βολεύει, προσθέτουν με νόημα, υποστηρίζοντας ότι με αυτήν την κίνηση θα επέλθει… ηρεμία στην Εκκλησία της Κρήτης.
Στο ζήτημα φέρεται να διαδραματίζει έντονο παρασκηνιακό ρόλο η ελληνική Κυβέρνηση. Πληροφορίες που δεν επιβεβαιώνονται, αλλά ούτε και διαψεύδονται από εκκλησιαστικούς κύκλους, φέρουν τον αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ευγένιο να έχει δεχθεί σχετικά τηλεφωνήματα τις ημέρες πριν από την έκτακτη συνεδρίαση της Επαρχιακής Συνόδου την περασμένη Παρασκευή.
Ως γνωστόν, ο Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου είναι ένας ιεράρχης με ισχυρή προσωπικότητα, με σημαντικό έργο κατά κοινή ομολογία, που διαθέτει, εδώ και χρόνια, ισχυρά ερείσματα σε επιχειρηματίες, με παγκρήτια, αλλά και με πανελλήνια εμβέλεια. Παράλληλα, είναι ένας Μητροπολίτης που διαχρονικά επιλέγει να προχωρά, σε κάθε ευκαιρία, σε δημόσιες παρεμβάσεις -είτε από άμβωνος, είτε με αρθρογραφία- για κοινωνικά ζητήματα (δημογραφικό, μεταναστευτικό, γάμος ομόφυλων ζευγαριών, θέματα παιδείας, επίσκεψη Γερμανού Προέδρου στην Κάντανο κ.ά.), οι οποίες χαρακτηρίζονται από οξύ λόγο, συχνά ιδιαίτερα επικριτικό προς τους εκάστοτε κυβερνώντες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αντικρουόμενες είναι οι «θέσεις», που προέρχονται πάντα μέσα από εκκλησιαστικούς κύκλους, και για τους λόγους που το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν επιθυμεί το «μεταθετό». Υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η επιλογή της «μετάθεσης», διαχρονικά, δεν αντιμετωπίζεται θετικά από τον Βαρθολομαίο, συνεκτιμώντας, ταυτόχρονα, ότι οι σχέσεις τού Οικουμενικού Πατριάρχη με τον Μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου δεν είναι οι καλύτερες, με βάση όλα όσα είχαν προηγηθεί με επίκεντρο την εκλογή Αρχιεπισκόπου Κρήτης το 2022. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και αυτοί που ισχυρίζονται ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δέχεται ισχυρές πιέσεις από την ελληνική Κυβέρνηση προκειμένου να μην προχωρήσει η επιλογή Αμφιλόχιου για τη δεύτερη μεγαλύτερη Μητρόπολη της Κρήτης.
Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι τυχαίο ότι τη Δευτέρα 28 Απριλίου 2025 το Οικουμενικό Πατριαρχείο -γνωρίζοντας ότι η Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης θα συνεδρίαζε την Παρασκευή 2 Μαΐου 2025 για την εκλογή νέου Μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου- απέστειλε έγγραφο προς το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού για το ζήτημα της νομιμότητας της «μετάθεσης». Την επομένη (29 Απριλίου 2025), άμεσα δηλαδή, το Υπουργείο έδωσε τη δική του ερμηνεία στο ζήτημα, με το εξασέλιδο έγγραφο να διαρρέει σε ιστοσελίδα που ειδικεύεται σε εκκλησιαστικά ζητήματα (orthodoxia.info).
«Η πλήρωση χηρεύουσας Μητρόπολης στην Εκκλησία της Κρήτης γίνεται με εκλογή, η οποία ενεργείται από την Επαρχιακή Σύνοδο της Κρήτης στην πρώτη τακτική ή έκτακτη σύνοδό της μετά τη χηρεία του θρόνου, όπως προβλέπεται στο εδάφιο α’ της παρ. 1 του άρθρου 21 του ΚΝΕΚ 4149/1961 (Α’ 41). Εκλόγιμοι είναι οι εγγεγραμμένοι στον ειδικό κατάλογο του άρθρου 22, τον κατάλογο των “προς αρχιερατείαν εκλογίμων”», αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που κοινοποιείται στον αρχιγραμματέα της Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, αρχιμανδρίτη Νήφωνα Βασιλάκη. Και συμπληρώνεται ότι «στον κατάλογο αυτό δεν μετέχουν οι Αρχιερείς (Μητροπολίτες) της Εκκλησίας Κρήτης και ως εκ τούτου δεν είναι εκλόγιμοι για την πλήρωση χηρεύουσας Μητρόπολης».
Η συγκεκριμένη ερμηνεία, πάντως, σύμφωνα με ιεράρχες της Κρήτης, αντικρούεται πλήρως νομικά. Αν, όντως, αυτό ισχύει γιατί το πρωί της περασμένης Παρασκευής δεν εξελέγη νέος Μητροπολίτης στη Μητρόπολη Κυδωνίας και Αποκορώνου, αλλά ανακοινώθηκε, τελικά, ότι η Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης «δεν συνήλθε κατά την προγραμματισθείσα έκτακτη συνεδρίασή της» (σ.σ.: όπως είχε ανακοινωθεί, όπως επί της ουσίας συνέβη και όπως όλοι γνώριζαν), «αλλά προέβη σε συνοδική σύσκεψη ενόψει των προκυψάντων νομοτεχνικών ζητημάτων, με σκοπό τη διεξοδική μελέτη αυτών»;
Η απάντηση που ανεπισήμως δίδεται, σύμφωνα με πληροφορίες, από μέλη της Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, είναι ότι την ημέρα της συνεδρίασης έφτασε έγγραφο από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που -όπως καταγράφηκε και στα σχετικά δημοσιογραφικά ρεπορτάζ- εφιστά ιδιαιτέρως την προσοχή των μελών της Συνόδου στο θέμα του «μεταθετού», με βάση και την ερμηνεία του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.
Σήμερα, πλέον, ουδείς μπορεί να πει μετά βεβαιότητας πώς θα κυλήσουν οι επόμενες ημέρες και ποια θα είναι η τελική απόφαση των οκτώ μελών της Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, που καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα «ακανθώδες» ζήτημα. Θα επιμείνουν στη «μετάθεση» Αμφιλόχιου, εκτιμώντας ότι υπάρχει θεσμικό προηγούμενο και νομική κατοχύρωση, ανεξαρτήτως της ερμηνείας του Υπουργείου και της θέσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου ή θα επιλέξουν άλλο πρόσωπο, προκειμένου ν’ αποφύγουν τη μετωπική σύγκρουση με την Κυβέρνηση και τον Πατριάρχη;
ΥΓ.: Αξίζει, τέλος, σε όλα τα παραπάνω να προσμετρηθεί και το γεγονός ότι η Εκκλησία της Κρήτης περνά, τα τελευταία χρόνια, μια «κρίση» στις σχέσεις της με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Κρίση που έχει στο επίκεντρό της τις Πατριαρχικές – Σταυροπηγιακές Μονές -σημαντικούς οικονομικούς «αιμοδότες» των Μητροπόλεων- μετά ειδικά την πρωτοβουλία Βαρθολομαίου να προχωρήσει, στις 28 Νοεμβρίου 2019, η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην εκλογή του ηγούμενου -τότε- της Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Αγίας Τριάδος των Τζαγκαρόλων, αρχιμανδρίτη Δαμασκηνού Λιονάκη σε επίσκοπο Δορυλαίου και του ηγούμενου της Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Κυρίας των Αγγέλων Γουβερνέτου, αρχιμανδρίτη Ειρηναίου Βερυκάκη σε επίσκοπο Ευμενείας.