Πρόσφατα δημοσιεύτηκε το ΦΕΚ (Τεύχος Α’ 89/3-6-2025) με το οποίο κυρώνεται και αποκτά ισχύ νόμου (ν. 5204/2025) η σύμβαση παραχώρησης του έργου της μελέτης, κατασκευής, χρηματοδότησης, λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) στο τμήμα Χανιά – Ηράκλειο.
Προκαλεί εντύπωση ότι στο άρθρο πρώτο του νόμου αναγράφεται ότι από την κύρωση εξαιρούνται τα Προσαρτήματα της σύμβασης παραχώρησης τα οποία όμως σύμφωνα με το άρθρο 3 του ίδιου νόμου προσαρτώνται αναπόσπαστα στη σύμβαση και αποτελούν προσαρτήματά της. Σε κάθε περίπτωση τα προσαρτήματα της σύμβασης δεν περιέχονται στο ΦΕΚ δημοσίευσης του νόμου.
Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι μόνο ένα μέρος από τα δεκαεφτά (17) Προσαρτήματα της σύμβασης διατέθηκαν εν τέλει στη Βουλή των Ελλήνων και μάλιστα πριν τη συνεδρίαση της ολομέλειας και όχι κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας του νομοσχεδίου στην αρμόδια επιτροπή, ίσως επειδή κατά την άποψη της ηγεσίας του Υπουργείου Υποδομών δεν αφορούσαν τους εκπροσώπους των κομμάτων ή τους εξωτερικούς φορείς που κλήθηκαν για ακρόαση. Να σημειωθεί τέλος ότι το «Προσάρτημα 5 Χρηματοοικονομικό Μοντέλο» του έργου ουδέποτε διατέθηκε και ως εκ τούτου εξακολουθεί να παραμένει ένα «επτασφράγιστο μυστικό».
Από τη δεύτερη ανάγνωση του διαθέσιμου υλικού της σύμβασης εξάγονται κάποια, κατά την γνώμη μου, ενδιαφέροντα στοιχεία:
1. Η ανάδοχος εταιρεία, ΤΕΡΝΑ Α.Ε., εμπλέκεται στο έργο με τρισυπόστατη μορφή: ως μοναδικός μέτοχος του παραχωρησιούχου (ΔΙΚΤΑΙΟΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ Α.Ε.), ως μοναδικός μέτοχος του φορέα που θα λειτουργεί/συντηρεί το έργο (ΔΙΚΤΑΙΟΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Α.Ε.) και ως ο ανάδοχος/κατασκευαστής. Μεταξύ των τριών φορέων συνάπτεται μάλιστα σύμβαση διεπαφής (sic) για να ρυθμίζονται όλα τα είδη θεμάτων (τεχνικά, οικονομικά, κ.λπ.) που αφορούν στη μεταξύ τους συνεργασία. Την επίβλεψη του έργου θα εκτελέσει ανεξάρτητος οίκος ο οποίος επίσης έχει συνάψει σύμβαση με τον παραχωρησιούχο από τον οποίο και αποζημιώνεται για τις υπηρεσίες του. Η εμπλοκή του Δημοσίου στην υλοποίηση του έργου περιορίζεται μόνο στη διασφάλιση της συμμόρφωσης των Μελετών και των Κατασκευών του έργου με τις ουσιώδεις απαιτήσεις για πράγματα, υλικά ή/και υπηρεσίες που απαιτούνται για την εκτέλεσή του.
2. Το μήκος του νέου αυτοκινητόδρομου μαζί και με το τμήμα Κίσαμος – Χανιά (που αποτελεί προαίρεση την οποία το Δημόσιο έχει το δικαίωμα να ασκήσει), όπως αναφέρεται στη Συγγραφή Υποχρεώσεων του παραχωρησιούχου είναι 186,8 χλμ. εκ των οποίων τα 81,1 χλμ. είναι το υφιστάμενο τμήμα και 105,7 χλμ. το νέο τμήμα (παρατίθεται ο σχετικός πίνακας ανά τμήμα). Το συνολικό κόστος του έργου, όπως αναφέρεται στη σύμβαση μελέτης κατασκευής ανέρχεται σε 1.749.240.000,00€ (πλέον ΦΠΑ). Προκύπτει δηλαδή ένα κόστος περίπου 9.37 εκ. € ανά χλμ. έργου που αναλύεται σε περίπου 5 εκ. € ανά χλμ. έργου στα υφιστάμενα τμήματα και 12.6 εκ. € ανά χλμ. έργου στα νέα τμήματα. Να επισημανθεί ότι ποσοστό 32,15% του κόστους του έργου αφορά στην κατασκευή σηράγγων και cut and covers, ενώ για το πρόσφατα ολοκληρωμένο έργο Γούρνες – Χερσόνησος μήκους 9,3 χλμ., το οποίο υλοποιήθηκε ως δημόσιο έργο με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ 2014 – 2021 και το οποίο αποτελεί τμήμα της παραχώρησης, προβλέπεται επίσης κόστος κατασκευής/αναβάθμισης (!) ποσού 16.937.130.59€.
3. Αναφορικά με τις εμπλοκές της υφιστάμενης πρόσφατα υλοποιημένης Γραμμής Μεταφοράς (Γ.Μ.) 150kV (Υ/Σ Μολάοι – Υ/Σ Χανιά Ι) με τον υπό προαίρεση Αυτοκινητόδρομο ΒΟΑΚ (Τμήμα Κίσαμος – Χανιά) προκύπτει ότι απαιτείται η μετατόπιση του καλωδίου του ΑΔΜΗΕ σε κατάλληλη θέση –σε υφιστάμενη ή νέα υπό μελέτη οδό– σε μήκος περίπου 21,7 χλμ., ενώ ενδεικτικά προβλέπεται ότι θα απαιτηθεί και η κατασκευή είκοσι έξι (26) νέων φρεατίων.
4. Στη διάρκεια μελέτης και κατασκευής του έργου (περίοδος πέντε χρόνων Τ1) προβλέπεται η λειτουργία τριών (3) Μετωπικών Σταθμών Διοδίων (ΜΣΔ):
• Θέση Α’: Μεταξύ των Κόμβων Αγίων Πάντων και Βάμου (ενδεικτικά στην Χ.Θ. 29+800). Σύμφωνα με την Πέμπτη Ενδεικτική Τμηματική Προθεσμία αναμένεται χρονικά να τεθεί σε λειτουργία 54 μήνες από την ημερομηνία έναρξης της παραχώρησης. Προϋπόθεση για τη λειτουργία του ΜΣΔ είναι η ολοκλήρωση και απόδοση σε κυκλοφορία του τμήματος Σούδα – Α/Κ Βάμου (Βρύσες) μήκους 25,8 χλμ. καθώς και η ολοκλήρωση των εργασιών πολιτικού μηχανικού για την αναβάθμιση της Παράκαμψης Χανίων μήκους 8 χλμ. Το κόστος των έργων της προϋπόθεσης ανέρχεται σε περίπου 308 εκ.
• Θέση Β’: Μεταξύ των Κόμβων Γεωργιούπολης και Ατσιπόπουλου (ενδεικτικά στην Χ.Θ. 54+600). Σύμφωνα με την Τρίτη Ενδεικτική Τμηματική Προθεσμία αναμένεται χρονικά να τεθεί σε λειτουργία36 μήνες από την ημερομηνία έναρξης της παραχώρησης. Προϋπόθεση για τη λειτουργία του ΜΣΔ είναι η ολοκλήρωση και απόδοση σε κυκλοφορία του τμήματος Γεωργιούπολη – Ατσιπόπουλο και Αμάρι – Σκαλέτα μήκους 30 χλμ., όποτε αυτή επισυμβεί, καθώς και η ολοκλήρωση των εργασιών πολιτικού μηχανικού για την αναβάθμιση της Παράκαμψης Ρεθύμνου μήκους 7 χλμ. Το κόστος των έργων της προϋπόθεσης ανέρχεται σε περίπου 463 εκ.
• Θέση Γ’: Μεταξύ των κόμβων Φόδελε και Λινοπεραμάτων (ενδεικτικά στην Χ.Θ. 113+200). Σύμφωνα με την Τέταρτη Ενδεικτική Τμηματική Προθεσμία αναμένεται χρονικά να τεθεί σε λειτουργία 42 μήνες από την ημερομηνία έναρξης της παραχώρησης. Προϋπόθεση για τη λειτουργία του ΜΣΔ είναι η ολοκλήρωση και απόδοση σε κυκλοφορία του τμήματος Φόδελε – Λινοπεράματα μήκους 13,2 χλμ. όποτε αυτή επισυμβεί, καθώς και η ολοκλήρωση των εργασιών πολιτικού μηχανικού για την αναβάθμιση της Παράκαμψης Ηρακλείου μήκους 35 χλμ. Το κόστος των έργων της προϋπόθεσης ανέρχεται σε περίπου 340 εκ.
• Σε περίπτωση που Αντικείμενο του Έργου αποτελέσουν και άλλα Τμήματα του ΒΟΑΚ, π.χ. Κίσαμος – Χανιά, τότε θα προβλέπεται και η λειτουργία αντίστοιχων Μετωπικών Σταθμών Διοδίων.
5. Η λειτουργία των Μετωπικών Σταθμών Διοδίων –με τα χαρακτηριστικά που έχουν οριστεί κατά τα πέντε πρώτα χρόνια από την έναρξη της παραχώρησης– και με τη σχετική αναπροσαρμογή των Ζωνών Χρέωσης, θα συνεχιστεί μέχρι την χρονική εκείνη στιγμή κατά την οποία θα έχει ολοκληρωθεί και λειτουργήσει το Εθνικό Σύστημα Χρέωσης Ηλεκτρονικών Διοδίων (ΕΣΧΗΔ), οπότε θα προγραμματιστεί η κατάργηση ή η διαφοροποίηση της λειτουργίας τους. Εάν κατά την έναρξη της Περιόδου Λειτουργίας δεν έχει τεθεί σε λειτουργία το ΕΣΧΗΔ τότε ο Παραχωρησιούχος έχει την δυνατότητα να μελετήσει, κατασκευάσει και λειτουργήσει Πλευρικούς Σταθμούς Διοδίων (ΠΣΔ) για την είσπραξη Τέλους Διοδίου με τη χρήση δύφρακτρου και μέχρι την έναρξη λειτουργίας του Εθνικού Συστήματος Χρέωσης Ηλεκτρονικών Διοδίων (ΕΣΧΗΔ). Επισημαίνεται ότι για να μην επιβαρύνονται με διόδιο τέλος οι διαδρομές που πραγματοποιούν οι Χρήστες με οχήματα Κατηγορίας 1 και 2 μεταξύ των κόμβων που εξυπηρετούν τις αστικές μετακινήσεις στον ΒΟΑΚ θα πρέπει επίσης να έχει τεθεί σε πλήρη λειτουργία το Εθνικό Σύστημα Χρέωσης Ηλεκτρονικών Διοδίων (ΕΣΧΗΔ).
6. Η αμοιβή λειτουργίας και συντήρησης του αυτοκινητοδρόμου συμπεριλαμβανομένου και του τμήματος της προαίρεσης Κίσαμος – Χανιά κατά την περίοδο λειτουργίας (30 έτη) ανέρχεται συνολικά στο ποσό των περίπου 348 εκ. που αντιστοιχεί σε περίπου 11.6 εκ. το έτος.
7. Η χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου στο έργο (χωρίς το τμήμα Κίσαμος – Χανιά) ανέρχεται σε 693 εκ. € και θα πραγματοποιηθεί σε 8 καταβολές εντός των πρώτων 5 ετών. Επιπλέον η δαπάνη του Δημοσίου για την πληρωμή Σκιωδών Διοδίων καθ’ όλη την περίοδο Λειτουργίας (χωρίς το τμήμα Κίσαμος – Χανιά) εκτιμάται σε 343,8 εκ. €.
8. Η ΤΕΡΝΑ ΑΕ δεσμεύεται να καταβάλλει στον Παραχωρησιούχο ως Δεσμευτική Επένδυση ένα συνολικό ποσό 219.375.477,92 €, ποσό το οποίο θα καταβάλλει σε 48 καταβολές εντός των πρώτων 48 μηνών.
9. Να αναφερθεί τέλος ότι μέχρι και την ώρα που γράφεται αυτό το κείμενο δεν έχει ακόμη αναρτηθεί στο Μητρώο Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος, και δεν έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση η ΜΠΕ του τμήματος Κίσαμος – Χανιά.
* Ο κ. Φώτης Καζάσης είναι πρώην διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης Α.Ε.