Ένα ερώτημα, που στριφoγυρνά και παιδεύει το μυαλό πολλών ανθρώπων ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία εντός και εκτός συνόρων, είναι… εάν πραγματικά αφουγκράζεται κανείς τις ανάγκες και τις κραυγές αγωνίας των πολιτών. Δεν φωνασκούν και δεν γκρινιάζουν. Δεν είναι επαίτες και δεν είναι υπερβολικοί όταν ζητούν τα αυτονόητα, που θα όφειλαν τα κράτη να τους παρέχουν. Και όμως οι πολίτες χαρακτηρίσθηκαν τεμπέληδες, αχάριστοι και συνυπεύθυνοι (αν όχι ξεκάθαρα υπεύθυνοι) για την κρίση που άλλοι δημιούργησαν. Δυσμενής κατάσταση που απειλούσε τόσο την παγκόσμια οικονομία όσο και την τύχη της ευρωπαϊκής «οικογένειας» και του ευρωπαϊκού οικοδομήματος γενικότερα. Χίλια βάσανα και κακουχίες έκαναν την εμφάνισή τους, τις οποίες κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι πολίτες μέσω σκληρών μέτρων και πολιτικών λιτότητας. Η ζωή τους μετατράπηκε σταδιακά σε μια σκληρή πραγματικότητα γεμάτη ανασφάλεια και στερήσεις. Οι παγκόσμιοι πολιτικοί ηγεμονίσκοι μετέθεσαν τις ευθύνες στους πολίτες, με σκοπό να τους καθηλώσουν και να στηρίξουν την εξουσία τους σε πιο γερά θεμέλια. Όλα αυτά συνέβησαν μεθοδευμένα και με ακρίβεια, διότι δεν είναι τυχαίο, πως η ρητορική στις χώρες που επλήγησαν από την κρίση ήταν η ίδια.
Εξετάζοντας ωστόσο ειδικοί και επιστήμονες εν συντομία την κρίση που εγκαταστάθηκε στα σπίτια και τις ζωές μας, ανέλυσαν μονάχα την κρίση ως ένα οργανικό τμήμα των ανθρώπινων κοινωνιών. Αλλά η κρίση αυτή ήταν και είναι ουσιαστικά μόνο αυτό; Φυσικά και όχι… αν και ως τέτοιο μας το πρόβαλλαν, ως τέτοιο μας το «σέρβιραν». Η κρίση δεν μπορεί να θεσμοθετηθεί μέσα στα πλαίσια της κοινωνίας ως κάτι το φυσικό, το φυσιολογικό. Ως μια δηλαδή φυσική κατάληξη των δυσκολιών και των προκλήσεων του ανθρώπινου γένους. Ούτε μπορούν κάποιοι να νομιμοποιούν τους εαυτούς τους και να αυτοπροβάλλονται ως εκείνοι, που θα σώσουν τους πάντες, επαναφέροντας την κανονικότητα στη ζωή των ανθρώπων εν μια νυκτί.
Η ζωή μας κατέληξε ένας λαβύρινθος κλειστοφοβικός γεμάτο Μινώταυρους. Αυτοί κρατάνε και απλώνουν το κουβάρι κατά τέτοιο τρόπο, που να βολεύει και να εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους. Αυτοί οδηγούν σε αδιέξοδα τον πολίτη, αυτοί τον εγκλωβίζουν. Σχεδόν όλοι τους θεωρούν, πως δεν υπάρχει ισότητα και πως όλοι δεν μπορούν να είναι ίσοι μεταξύ τους. Δεν διευκρινίζουν όμως στον κόσμο, ότι αυτό συμβαίνει, διότι έχει παγιωθεί μια κατάσταση, που δεν εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες για όλους… Η κατηγοριοποίηση αυτού του τύπου είναι απλά μονόδρομος. Ο έλεγχος της κοινωνίας επιτυγχάνεται έτσι με ευκολία και με μεθόδευση. Επομένως, για εκείνους όλα βαίνουν καλώς… Τι πραγματικά όμως γίνεται με τα κράτη και πώς αυτά έχασαν το κοινωνικό τους «πρόσωπο»; Αυτό δυστυχώς δεν προβλημάτισε, δεν ταρακούνησε καμία προηγούμενη πολιτική ηγεσία.
Ο σοφός λαός εύστοχα έχει πει πως το σκοτάδι δεν είναι μακριά, κλείνεις μονάχα τα μάτια σου και να… το βλέπεις… Και κάπως έτσι θα μπορούσαμε να περιγράψουμε και την κατάσταση της χώρας μας, η οποία ξεκίνησε το ταξίδι της για τη δική της Ιθάκη… πρακτικά μόλις το 2010 και ακόμα ταξιδεύει. Συνεχίζει το ταξίδι, διότι το μεγαλύτερο λάθος εκείνων, που κυβέρνησαν το «καράβι» που λέγεται Ελλάδα, ήταν πως επέλεξαν να κλείσουν τα αυτιά και όχι τα μάτια τους. Δεν είδαν το σκοτάδι και δεν άκουσαν… τον κόσμο που κραύγαζε απελπισμένος πίσω τους. Μοναδική τους χαρά… να κρατάνε το τιμόνι και ας άδειαζε σιγά σιγά το καράβι. Βέβαια, όπως ξεκάθαρα φάνηκε, πρώτα εγκατέλειψαν το καράβι κάποια «ποντίκια» που για δεκαετίες ροκάνιζαν τη χώρα. Μονάχα εκείνα γνώριζαν με σιγουριά την ύπαρξη των τρωτών της σημείων, αφού είχαν και εξακολουθούν να έχουν την απόλυτη ευθύνη για την ύπαρξή τους. Αν οι επαγγελματίες πολιτικοί μπορούσαν να δουν το σκοτάδι, που ήταν και συνεχίζει να είναι τόσο κοντά σε οποιαδήποτε κατάσταση, ενδεχομένως να ενεργούσαν διαφορετικά, ενδεχομένως να χειρίζονταν όλες αυτές τις καταστάσεις με περισσότερη ευθύνη και αξιοπρέπεια. Αξιοπρέπεια ως προς τον εαυτό τους και ως προς τους πολίτες που τους ψήφισαν. Ίσως τότε και να οδηγούσε και κάπου αλλού όλη αυτή η κρίση. Ίσως…
Ο λαός οφείλει να «ζυγίσει» εκείνα, που του έμειναν στις τσέπες. Οφείλει να εντοπίσει εκείνα, που έχασε μέσα από τα χέρια του και γενικότερα από τη ζωή του. Να θυμηθεί πρέπει ο λαός αυτά που ζητούσε και του στέρησαν. Να θυμηθεί όλα εκείνα που είχε και έχει πια ξεχάσει. Να δούνε επιτέλους οι γονείς, πως τα παιδιά τους φύγανε και δύσκολα θα επιστρέψουν πίσω. Όσο για τα παιδιά που δεν έφυγαν ακόμη στέκουν ακινητοποιημένα και αυτά με ένα εισιτήριο στο χέρι… Το εισιτήριο αυτό και η «έξοδος» στο εξωτερικό όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης λειτούργησε ως σωσίβιο, που είτε έσωσε τη ζωή των νέων είτε και τα λογικά τους. Διότι ο άνθρωπος χωρίς εργασία, χωρίς προοπτική, είναι χαμένος άνθρωπος, που καταλήγει να ζει εκτός κοινωνίας. Η κοινωνία προσδίδει στο άτομο ταυτότητα… Γνωρίζει επομένως ο άνθρωπος το πού ανήκει και θέτει τα δικά του όρια. Όρια μέσα στα οποία μπορεί και κινείται, μπορεί και δημιουργεί. Αυτή η κίνηση είναι που δίνει ζωή σε οτιδήποτε υπάρχει. Αν χαθεί η κίνηση, όλα θα ατροφήσουν και σιγά σιγά θα παρακμάσουν.
Οι εποχές άλλαξαν. Ο κόσμος μας παγκοσμιοποιήθηκε. Η πολιτική εκφυλίστηκε και μαζί της εκφυλίσθηκαν και οι περισσότερες πανανθρώπινες αξίες. Σχεδόν όλα κατέληξαν να κινούνται σε μια «σχετικότητα» γύρω μας. Το μεγάλο φαγοπότι τέλειωσε και το μόνο που απέμεινε από τα δείπνα της Εκάτης είναι τα αποφάγια μιας άλλης εποχής. Ωστόσο, εκείνοι που τα άφησαν θέλουν τώρα να ξαναγυρίσουν. Αρκεί όπως φαίνεται γι’ αυτούς μονάχα να βρίσκονται στο προσκήνιο, γλείφοντας και τα κόκκαλα που έχουν απομείνει…
* Η κα Μαρία Κωνσταντέλου είναι πολιτικός επιστήμων – διεθνολόγος