Αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη των Χανίων καθώς συνδέει το χθες με το σήμερα και μας παραπέμπει στην εποχή της Βενετοκρατίας, καθώς και στην περίοδο της οθωμανικής παρουσίας στην Κρήτη.
Πρόκειται για τον Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου που βρίσκεται στην είσοδο του Ενετικού Λιμανιού στην παλιά πόλη και πανηγυρίζει σήμερα, Κυριακή 21 Νοεμβρίου, καθώς η Θεοτόκος είναι πολιούχος της πόλης των Χανίων.
Όπως αναφέρει η ειδική συνεργάτιδα των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Ζαχαρένια Σημανδηράκη, «ο σημερινός καθεδρικός ναός των Εισοδίων χτίστηκε στη θέση παλαιότερου ναού της Θεοτόκου, ο οποίος ανάγεται στον 14ο αιώνα. Όταν τα Χανιά κατελήφθησαν από τους Οθωμανούς το 1645, ο ναός μετατράπηκε σε σαπωνοποιείο, χωρίς όμως να αλλάξει η διαρρύθμισή του. Μέχρι το 1868 ο ναός, ως σαπωνοποιείο, φέρεται να ανήκει στον γνωστό Τούρκο αξιωματούχο Μουσταφά Πασά Γκιριτλή (Κρητικό). Στον χώρο της ελαιοαποθήκης φυλασσόταν εικόνα της Παναγίας με ακοίμητο καντήλι, σύμφωνα με διαταγή του Μουσταφά».
«Η παράδοση αναφέρει ότι η επιχείρηση του σαπωνοποιείου ναυάγησε και εγκαταλείφθηκε, ενώ την εικόνα της Θεοτόκου είχε πάρει μαζί του ο τελευταίος τεχνίτης. Όταν ο Μουσταφά έγινε πρωθυπουργός, επί σουλτάνου Μετζίτ, η Χριστιανική Κοινότητα ζήτησε τον χώρο για την ανέγερση και πάλι ναού. Ο Μουσταφά, επηρεασμένος από διάφορα προσωπικά γεγονότα, παραχώρησε τον χώρο. Ο σουλτάνος έστειλε 100.000 γρόσια και ο γιος του Μουσταφά, Βελή πασάς (διοικητής της Κρήτης τότε) 30.000 γρόσια. Με την ενίσχυση της Χριστιανικής Κοινότητας και παρά τα προβλήματα που προκαλούσε άλλος Οθωμανός, η εκκλησία ανεγέρθηκε τελικά», σημειώνει η κα Σημανδηράκη.
Και προσθέτει: «Η κατασκευή του ναού ολοκληρώθηκε το 1860 στη μορφή της τρίκλιτης βασιλικής με υπερυψωμένο το καλυμμένο από οξυκόρυφη κάμαρα μεσαίο κλίτος. Τα πλάγια κλίτη καλύπτονται από σταυροθόλια και διαιρούνται καθ’ ύψος από τον γυναικωνίτη. Στη βορειοδυτική γωνία του ναού είναι κτισμένο το ψηλό κωδωνοστάσιο. Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του ναού συνδέονται περισσότερο με την παράδοση που διαμορφώθηκε στα χρόνια της Βενετοκρατίας με τους λαξευτούς πεσσούς, τα γείσα και τα πλαίσια των ανοιγμάτων. Ο ανατολικός τοίχος του ναού κοσμείται με μεγάλες και εντυπωσιακές αγιογραφίες, έργα των Γ. Καλλιτεράκη, Γ. Σταυράκη, Ε. Τριπολιτάκη και Δ. Κοκότση. Η εικόνα των Εισοδίων της Θεοτόκου επεστράφη επίσης στο ναό, ενώ στο άνω τμήμα της πρόσοψης χαράχθηκε το παρακάτω κείμενο:
Της Θεομήτορος Ναόν, ω Διάβατα βλέπεις,
Ον τέκνα ωκοδόμησαν πιστά της εκκλησίας,
Προσφεύγοντα πτηνά δειλά εν ώρα τρικυμίας
Υπό αυτήν την πτέρυγαν της ουρανίας σκέπης.
Ο ναός, άρρηκτα συνδεδεμένος με τα ιστορικά γεγονότα, υπήρξε άσυλο και καταφύγιο των κατά καιρούς διωκομένων κατά τις εθνικές εξεγέρσεις. Υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τους βομβαρδισμούς της πόλης από τους Γερμανούς, τον Μάιο του 1941».
Ο σημερινός εορτασμός
Χωρίς την καθιερωμένη λιτάνευση της εικόνας (εξαιτίας της πανδημίας) εορτάζονται σήμερα στα Χανιά τα Εισόδια της Θεοτόκου, πολιούχου της πόλης.
Το πρόγραμμα του εορτασμού περιλαμβάνει:
• 08.30: Επίσημη έπαρση της σημαίας στο φρούριο Φιρκάς,
• 07.00-10.30: – Όρθρος – Πανηγυρική Θεία Λειτουργία στον Μητροπολιτικό Ναό.
• Δοξολογία για την Ημέρα των Ενόπλων Δυνάμεων μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας.
• Ανάγνωση Ημερήσιας Διαταγής του Υπουργού Εθνικής Άμυνας.
• 12:00: Επιμνημόσυνη δέηση στο Ηρώο της Πόλης (Πάρκο Ειρήνης & Φιλίας):
– Κατάθεση στεφάνων.
– Ενός λεπτού σιγή.
– Ανάκρουση εθνικού ύμνου.