Ως 11 χρονών περπατούσε ξυπόλυτος στο χωριό του, την Ανατολή Ιεράπετρας… Παιδί μιας δεκαμελούς οικογένειας, είχε την τύχη να σπουδάσει γιατί τον στήριξαν, εκτός από τους γονείς, τα μεγαλύτερα αδέλφια του. Τότε, ούτε στα πιο τρελά όνειρά του δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα εκλεγόταν τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών!
Ο ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, επίτιμος καθηγητή του Τμήματος Κλασικής Φιλολογίας και Νεοελληνικών Σπουδών της Σχολής Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου και ισόβιο μέλος και προέδρου (2019) του Ριζαρείου Ιδρύματος Χριστόφορος Χαραλαμπάκης κατέλαβε την έδρα που κατείχε ο πατέρας της ελληνικής γλωσσολογίας Γεώργιος Χατζιδάκις και η οποία παρέμενε κενή από το έτος θανάτου του, το 1941.
Επιβραβεύεται το εντυπωσιακό σε ποσότητα και ποιότητα έργο του σε ποικίλους κλάδους της γλωσσολογίας, με επίκεντρο τη διαλεκτολογία, τη λεξικογραφία, την εκπαιδευτική γλωσσολογία, τη γλώσσα και το ύφος νεοελλήνων λογοτεχνών. Αποκορύφωμα του επιστημονικού του μόχθου είναι το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας, τη σύνταξη και επιμέλεια του οποίου του ανέθεσε ομόφωνα το 2003 η Ακαδημία Αθηνών.
Αναμνήσεις, συγκίνηση και αναγνώριση…
Μιλάει για τα παιδικά του χρόνια και δεν μπορεί να κρύψει τη συγκίνησή του… Όταν αναφέρεται στους γονείς του, δε συγκρατεί τα δάκρυά του… Ένας άνθρωπος, πάνω από όλα και μετά επιστήμονας.
Όπως λέει στην εφημερίδα «Πατρίς» έχει ταπεινή καταγωγή, δε μεγάλωσε στην αριστοκρατία, μέχρι 11 χρονών ήταν ξυπόλυτος στο χωριό του και είχε την τιμή να τον καλέσουν από Πανεπιστήμια όλου του κόσμου.
Σήμερα, βαδίζει στα χνάρια του πατέρα της γλωσσολογίας, Γ. Χατζιδάκι, επίσης Κρητικού στην καταγωγή. Η απόφαση της Ακαδημίας Αθηνών δείχνει πως τιμάται η αριστεία και η αξία. «Με συγκίνησε ιδιαίτερα, δεν είναι εύκολο να είναι κανείς ακαδημαϊκός, σήμερα είναι 42 άτομα», αναφέρει.
Η οικογένειά του ήταν αγροτική, όμως, δε στάθηκε εμπόδιο στην πορεία του η καταγωγή του, δεν μπήκε στα σαλόνια και τα κότερα, ό,τι κατάφερε έγινε με πολλή δουλειά.
Μάλιστα, είναι ο μόνος από την περιφερειακή ενότητα Λασιθίου που γίνεται μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Θέλει σήμερα να στείλει ένα μήνυμα στον κόσμο ότι δεν πρέπει να απογοητεύεται, δεν πρέπει να κλαίει τη μοίρα του. Όλα τα μέλη της οικογένειάς του έπιασαν τη ζωή από τα μαλλιά, αν και τους φέρθηκε άδικα λόγω καταγωγής, την τραβούσαν, αλλού τους πήγαινε και αλλού την κατεύθυναν εκείνοι.
Δεν μπορεί να συγκρατήσει τα δάκρυά του όταν μιλά για τους γονείς του, ότι έκαναν 1002 δουλειές για να τους μεγαλώσουν και να τους προσφέρουν τα απαραίτητα. Άνθρωποι που δεν είχαν τελειώσει το σχολείο, τους έδωσαν αρχές, πιστοί στην κρητική παράδοση και την ορθόδοξη πίστη, είχαν μια αρχοντιά παρά τη φτώχεια τους. «Τα πτυχία δεν κάνουν τον άνθρωπο, η μόρφωση και η παιδεία είναι ανεξάρτητα», αναφέρει.
Τότε, έλεγαν δόξα τον Θεό για ένα κομμάτι ψωμί, σήμερα ο κόσμος έχει την τάση να αγχώνεται, εκείνοι ήταν πλούσιοι παρά την ανέχειά τους.
Τα τέσσερα μεγαλύτερα αδέλφια του παρέμειναν αγρότες και βοήθησαν τους μικρότερους να σπουδάσουν, ο ίδιος αγάπησε τη γλώσσα, ένας αδελφός του έγινε οικονομολόγος και άλλοι δύο ακολούθησαν τον δρόμο της εκπαίδευσης, όπου και ξεχώρισαν.
Με αγάπη θυμάται τις μαντινάδες της μητέρας του, όπως την εξής:
«Εμείς με τον πατέρα σου τα βάσανά μας λέμε όνειρα κάνουμε για σας και κάπου κάπου κλαίμε»
Η μία αδελφή του έγινε μοναχή, ο ίδιος προσεύχεται πάντα στον Άγιο Νεκτάριο, θεωρεί πως η πίστη σώζει…
Στο χωριό του κινείται με το ποδήλατο, όπως λέει πηγαίνει στη λαϊκή ενώ του λένε πως μιλάει κρητικά και τους απαντά με αφοπλιστικό τρόπο «αφού είμαι Κρητικός…».
Αλκοολικός της γλώσσας…
Για το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας αφιέρωσε 75.000 ώρες αμισθί, θέλησε, όμως, να δείξει την εκφραστική ποιότητα της γλώσσας μας.
Όπως χαρακτηριστικά λέει, έγινε αλκοολικός της γλώσσας, δεν μπορεί να περάσει μία μέρα χωρίς να διαβάσει, να δει τη σημασία ενός όρου… «Το μεθύσι με τη γλώσσα προσφέρει απόλυτη μαγεία και ομορφιά», αναφέρει.
Ο κ. Χαραλαμπάκης ήταν από τους πρωτεργάτες των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης και δηλώνει πολύ περήφανος για την πορεία τους.
Σήμερα, μετά από την εκλογή του, αναφέρει πως φέρει πλέον μεγάλη ευθύνη να συνεχίσει τις επανεκδόσεις του Λεξικού και να επισπεύσει την έκδοση του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας που είχε ξεκινήσει ο Γεώργιος Χατζιδάκις.
Από την Κρήτη, στην Ακαδημία Αθηνών
Γεννήθηκε το 1948 στην Κρήτη. Είναι πτυχιούχος (1971) της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπήρξε υπότροφος του ΙΚΥ καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών του. Συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Κολωνίας και της Χαϊδελβέργης (1972-1976) με μία από τις μεγαλύτερες υποτροφίες της γερμανικής κυβέρνησης. Το 1976 ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κολωνίας με τον βαθμό magna cum laude.
Σταδιοδρομία: Διετέλεσε συντάκτης του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών (1977-1983), ειδικός επιστήμονας (1979-1981), έκτακτος καθηγητής (1982) και καθηγητής πρώτης βαθμίδας (1983-1993) στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, απ’ όπου μετακλήθηκε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (1993-2000) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1998 η Σύγκλητος της Ακαδημίας Αθηνών με εξέλεξε ομόφωνα Διευθυντή του Κέντρου Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού. Το 2000 μετακινήθηκε στον Τομέα Γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αφυπηρέτησε στις 31 Αυγούστου 2015.
Δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής σε έξι Πανεπιστήμια: Μünster, Αθηνών, Κύπρου, Θράκης, Γρανάδας και Frederick University, Λεμεσός.
Υπήρξε επί σειρά ετών Επιστημονικός Υπεύθυνος του καινοτόμου από πολλές απόψεις Διεπιστημονικού-Διαπανεπιστημιακού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Τεχνογλωσσία». Η συνεργασία του Τομέα Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ, του οποίου υπήρξε Διευθυντής, με τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών – Τομέας Σημάτων, Ελέγχου και Ρομποτικής του ΕΜΠ και με το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου (ΙΕΛ) άνοιξε νέους δρόμους στην έρευνα.
Έχει δώσει σειρά διαλέξεων με θέματα της ειδικότητάς του σε 45 Πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Αυστραλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, της Κίνας και του Μεξικού. Πραγματοποίησα διάφορες έρευνες στα Πανεπιστήμια της Βόρειας Ντακότα των Η.Π.Α. (1983, με υποτροφία της Αμερικανικής κυβέρνησης, National Endowment for the Humanities), του Reading και Cambridge.
Ξένες γλώσσες: Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά (έχει συγγράψει βιβλία και μελέτες και έχει κάνει σχετικές διαλέξεις και ομιλίες), Ιταλικά, Ισπανικά (πλήρης κατανόηση, μεταφράσεις). Στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας διδάχτηκε τη Γραμμική γραφή Β και παρακολούθησε μαθήματα της αρχαίας Θρακικής, της Φρυγικής και της Αβεστικής (αρχαίας Περσικής).
Σημαντικές θέσεις: Πρόεδρος του Ανωτάτου Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Σχολείων, Εθνικός εμπειρογνώμονας για τη γλωσσική τεχνολογία στην αρμόδια Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Μόνιμος αναπληρωτής εθνικός εκπρόσωπος στην Επιτροπή Παιδείας του Συμβουλίου της Ευρώπης, Εκπρόσωπος της Ελλάδας στο πρόγραμμα «Language policies for a multilingual and multicultural Europe» του Συμβουλίου της Ευρώπης, Αντιπρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας, Ισόβιο μέλος του Ριζαρείου Ιδρύματος.
Τιμητικές διακρίσεις: Επίτιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου, Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
Έχει λάβει από την Παγκρητική Ένωση Αμερικής Δίπλωμα Τιμής για την «ανεκτίμητη προσφορά» μου στην ίδρυση και λειτουργία των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, από τον Σύνδεσμο Κρητών Επιστημόνων Βραβείο για τη συνολική προσφορά μου στην επιστήμη και την κοινωνία, από την Εταιρεία Συγγραφέων το Βραβείο Πολιτισμού Δαίδαλος, από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου το εγχάρακτο μετάλλιό του. Τέλος, ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής κ. κ. Θεόδωρος ο Β΄ του απένειμε το Οφίκιο του Άρχοντος Διδασκάλου του Γένους και η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας Κρήτης (Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως) το Παράσημο του Τιμίου Σταυρού του Αποστόλου των Εθνών Παύλου και του Αποστόλου Τίτου.
Έχουν διοργανωθεί προς τιμή του δύο συνέδρια (Κρητική διάλεκτος, Νίκος Καζαντζάκης) και έχουν εκδοθεί τα σχετικά Πρακτικά.
Ανήκει ή ανήκε στην Εκδοτική Επιτροπή 16 επιστημονικών περιοδικών, μεταξύ των οποίων: Γλωσσολογία, Dictio, Journal of Greek Linguistics, Κρητική Εστία, Μαντατοφόρος, Νέα Παιδεία, Civitas Gentium, Scandinavian Journal of Byzantine and Modern Greek Studies.
Επέβλεψε 11 διδακτορικές διατριβές, οι 6 από τις οποίες αναφέρονται στη διαλεκτολογία. Έλαβε μέρος σε 15 Ερευνητικά προγράμματα, τα περισσότερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως το εμβληματικό Eurotra, για την αυτόματη μετάφραση. Υπήρξα επίσημος εκπρόσωπος του Πανεπιστημίου Αθηνών στο πρωτοποριακό Πρόγραμμα Grundtvig-Alpine, Adults Learning and Participating in Education. A Higher Education Project, με συμμετοχή 33 Πανεπιστημίων από 20 ευρωπαϊκές χώρες.
Είναι μέλος 18 επιστημονικών εταιρειών, μεταξύ των οποίων: Societas Linguistica Europaea, Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά, American Foundation for Greek Language & Culture (Αντιπρόεδρος), Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός», Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (μέλος του Δ.Σ.), Εταιρεία Συγγραφέων.
Συγγραφικό έργο: Τα δημοσιεύματά του ανέρχονται σε 550. Οι πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες του είναι περισσότερες απο 200. Ξεχωρίζουν 65 έρευνες για τη νεοελληνική διαλεκτολογία. Έχει ασχοληθεί ερευνητικά με τις τρεις μεγάλες νεοελληνικές διαλέκτους (κρητική, κυπριακή, ποντιακή) και την Κατωιταλική, όπως και με αρκετά ιδιώματα (βορειοελλαδικά, Θράκης, πελοποννησιακά, Κυθήρων, Καρπάθου).
Από τα 15 βιβλία που έχει συγγράψει, τα 5 είναι συγκεντρωτικοί τόμοι: Νεοελληνικός λόγος (1992), Γλωσσαλγήματα (1997), Γλωσσική και λογοτεχνική κριτική (1998), Κρητολογικά μελετήματα (2001), Η γλώσσα και το ύφος νεοελλήνων λογοτεχνών (2021). Τα βιβλία Γλώσσα και εκπαίδευση (1994) και Το γλωσσικό ζήτημα (2019) καινοτομούν σε πολλά σημεία.
Πηγή: patris.gr